Зошто странски компании се заинтересирани за купување македонски банки? Зошто не треба да се очекува дека каматите ќе паднат на нивото од пред пандемијата? Како осигурителниот сектор поттикнува развој на македонската економија? Ова се само некои од прашањата на кои се осврнаа учесниците на панелот „Пристап до пари во услови на глобални промени, кој го финансира растот?“ што се одржа во рамките на денешната конференција на „Блумберг Адрија“ во Скопје. На панелот говореа Тони Стојановски, претседател на Управниот одбор на „НЛБ банка“ АД Скопје, Марија Томеска, претседателка на Управниот одбор на „Еуролинк осигурување“, и Мирослав Марчев, управен партнер во ПвЦ (PwC) За Македонија.
Голем интерес за македонските банки, цената превисока
На прашањето во кој дел од финансискиот сектор во нашата земја постои интерес за стекнување или основање нови бизниси, Марчев одговори дека тоа е дефинитивно банкарскиот сектор. Тој додаде дека во ПвЦ постојано имаат клиенти и потенцијални клиенти, меѓу кои банкарски друштва и фондови што не се присутни на овие простори, а кои би сакале да имаат банка во земјава. Во однос на причините за интересот, Марчев објасни дека некои од нив сакаат да ја имаат Македонија во боите на својата корпоративна мапа, а други сакаат да имаат банка во земјава за да бидат чекор поблиску до Европската Унија.
„Интерес има голем. Тука доаѓа прашањето зошто нема трансакции. Основната причина зошто нема нови трансакции се преголемите ценовни очекувања на сопствениците на банките“, вели Марчев.
Сепак, тој додава дека во ПвЦ очекуваат во одреден момент да има некакво раздвижување.
„Извесно е дека потенцијалниот купувач и потенцијалниот продавач ќе се договорат и трансакција ќе има“, вели Марчев.
Од друга страна, на прашањето во кои делови од финансискиот сектор има интерес за продажба на бизниси, тој посочи дека повеќе инвеститори сакаат да ги продадат бизнисите што ги имаат во осигурителниот сектор во Македонија и дека досегашните обиди завршиле безуспешно бидејќи немало интерес. Според него, нема компании од Македонија и странство што би сакале да инвестираат во осигурителниот сектор.
„Зошто за банките се тепаат, а не за осигурителните компании. Според моите впечатоци, една од причините за тоа е што профитабилноста на осигурителниот сектор е многу ниска“, вели Марчев.
Тој додава дека во Македонија сѐ уште нема култура за осигурување, односно дека сите се осигуруваат од автоодговорност, но кога станува збор за осигурувањето имот се осигуруваат само субјектите што се принудени на тоа, најчесто оние што го ставаат имотот под хипотека во банките.
Осигурителниот сектор го ослободува бизнисот од грижата за ризиците
За улогата на осигурителниот сектор во однос на финансирањето на економијата и воопшто пристапот до пари говореше Марија Томеска, претседателка на Управниот одбор на „Еуролинк осигурување“. Таа истакна два сегмента во однос на тоа на кој начин осигурувањето придонесува за развојот на економијата и како ги поддржува и банките и сите други финансиски институции што кредитираат, како и самите инвеститори.
Блумберг Адрија
„Инвеститорите се грижат за ризиците на кои се изложени. Веќе спомнавме, тие се грижат за сајбер-ризиците односно опасноста од сајбер-напади, се грижат за ризиците што ги носи вештачката интелигенција, се спомнаа ризиците на кои се изложени вработените. Осигурителната индустрија е таа што е овозможувач на растот затоа што ги охрабрува инвеститорите да инвестираат, со тоа што ги ослободува од грижата за сето она што претходно беше наведено и ги фокусира исклучително на нивните бизнис-ризици“, вели Томеска.
Таа додаде дека вториот сегмент е соработката со банките и објасни дека без разлика на моменталните трендови на каматните стапки, финансирањето на бизнис-проектите не поминува без соодветно осигурување.
„Верувајте, ниту еден проект нема да биде финансиран доколку зад него нема добро квалитетно осигурување што е во согласност со барањата на институцијата што финансира“, рече Томеска.
Каматите нема да паднат на нивото од пред пандемијата
Рестриктивната монетарна политика не им одеше во прилог на бизнис-секторот и на компаниите во изминатиов период, но поради спласнувањето на инфлацијата централните банки веќе почнаа да ги намалуваат референтините каматни стапки. На прашањето како тие трендови влијае врз финансирањето на економијата и што може да се очекува по олабавувањето на монетарната политика, Тони Стојановски, претседател на Управниот одбор на „НЛБ банка“ АД Скопје, се осврна на глобалната слика и посочи три работи што доминираат на светската економска сцена во овој момент.
„Првата работа е екстремно високиот долг, кој веќе надмина незамисливи 310 трилиони долари во светот, втората се флуктуирачките каматни стапки и третата се повисоките нивоа на инфлација“, рече Стојановски.
Тој додаде дека се прогнозира дека инфлацијата ќе оди надолу и дека централните банки глобално со своите политики успеаја да ја сведат на пониски нивоа, така што во развиените земји се очекува да дојде до целните од 2 до 4 проценти.
„Меѓутоа, од друга страна, најновите анализи од банката за меѓународни порамнувања во Базел сугерираат дека доколку централните банки сакаат да останат сериозни во својата намера инфлацијата да ја одржат на таргетираните нивоа, ќе мора да бидат внимателни со намалувањето на каматните стапки“, вели Стојановски.
Според него, се предвидува дека структурните каматни стапки глобално ќе останат на нешто повисоко ниво односно од 3-4 проценти за Фед и нешто пониско ниво за ЕЦБ, со оглед на тоа што во еврозоната има проблем со економскиот раст, особено кај Германија.
„Оттука можеме да извлечеме заклучок дека од релевантни извори ни доаѓаат анализи што сугерираат дека не ќе можеме да ги видиме оние каматни стапки што ги имавме пред кризата од ковид. Тие ќе бидат на нешто повисоко ниво“, вели Стојановски.
Навраќајќи се на состојбите во Македонија, тој посочи дека поради инфлацијата и мерките на монетарната политика каматните стапки се зголемија односно парите поскапеа. Стојановски додаде дека тековната каматна стапка на депозитите од кои се финансираат банките е некаде околу два процента и таа во моментов има тренд на раст.
„Обратно е со кредитите. Значи, просечната каматна стапка на кредитите е околу 5,4 проценти, меѓутоа кај новоодобрените кредити просечната веќе паѓа под пет проценти“, вели Стојановски.
Каде треба да се свртат рефлекторите за поголем раст
Во однос на прашањето за улогата на банките во напорите за зголемување на економскиот раст во Македонија, Стојановски посочи дека во изминатиот период стапката на економски раст беше исклучително ниска односно негативна ако се земе предвид стапката на инфлација. Тој додаде дека во такви услови во Македонија имаше кредитен раст што некаде од почетокот на годината беше околу четири проценти, потоа забрза на некои шест-седум проценти и се очекува да дојде до осум-девет проценти годинава.
„Битно е да го избалансираме тој кредитен раст помеѓу компаниите и населението. Во досегашниот период населението држи голем дел од растот иако треба да кажеме дека и кредитите пласирани кај населението, а особено станбените кредити одат директно во реалниот сектор, и тоа не само кај градежните компании туку кај сите што се поврзани со нив“, вели Стојановски.
Тој посочи дека е важно стапката на корпоративно кредитирање да оди нагоре, но дека тоа не може да произлезе само од банките што имаат капацитет, поставени цели и бизнис-планови за експанзија, туку дека е потребно да се создадат услови како што се предвидливост за бизнис-заедницата и владеење на правото и институциите за да се забрзаат инвестициите.
„Во Македонија, и тоа слободно може да се каже, апсолутно не се проблем финансирањето, пристапот до финансирање и цената на финансирањето. Рефлекторите треба да бидат свртени кон оние фактори што навистина треба да ги адресираме за да дојдеме до повисоки инвестиции и побарувачка за пари за да го искористиме потенцијалот што го имаат банките“, вели Стојановски.
Во однос на цената на финансирањето, тој објасни дека просечната каматна стапка за новоодобрените корпоративни кредити е 4,9 проценти и дека ако се земе предвид инфлацијата од три проценти, реалната цена на парите е 1,9 проценти.
„Секој рентабилен проект треба да има профитна маргина од 10 до 15 проценти. Тоа го дава одговорот на прашањето каде треба да бидат свртени рефлекторите кога зборуваме за растот. Потенцијалот, пристапот и цената на финансиите сега се во функција на растот“, вели Стојановски.
.webp){kind=icon}