.webp){kind=icon}
Македонската берза веќе подолг период е анемична, а меѓу главните пречки за поголемо раздвижување се недостигот од нови компании и ниската ликвидност на акциите. Воведувањето на данокот на капитални добивки од 2023 година само дополнително го намали интересот на инвеститорите за инвестирање на берзата. Анализиравме кои се клучните проблеми на пазарот на капитал и која е формулата за подобри резултати во 2024 година.
Филип Петрушевски, извршен менаџер во „Инвестброкер“, вели дека иако индексот МБИ10 во 2023 година се зголеми за 7-8 проценти, прометот на Македонската берза бележи сериозен пад од приближно 50 проценти во однос на претходната година поради повеќе причини.
„Високата инфлација и политиката на Народната банка за борба против инфлацијата доведоа до значително покачување на каматните стапки. Високите камати и поголемите приноси ја зголемија атрактивноста на инструменти како што се депозитите и обврзниците, што е еден од факторите за намалување на прометот“, вели Петрушевски.
Прочитај повеќе
Кои се рекордерите на Македонската берза?
Над илјада трансакции годинава биле остварени само со акциите на „Комерцијална банка“ (3.861 трансакција) и на „Алкалоид“ (1.856 трансакции).
22.11.2023
Македонската и регионалните берзи ја сонуваат 2007-та: Странците никако да се вратат
Изминаа петнаесетина години од големата финансиска криза во 2007 година, пред која „жешките пари“ од странските инвеститори ги зовриваа индексите и на нашата и на регионалните берзи.
16.11.2023
Компаниите задолжително на берза до 2027 година
Владата предлага измени на Законот за хартии од вредност за задолжителната котација.
10.10.2023
Тој укажува дека воведувањето на данокот за капитална добивка, со кој не се опфатија каматите на депозитите, а се опфатија капиталните разлики направени на берзата и кај уделите на фондовите, дополнително придонесе за една нефер позиција на пазарот на капитал. Според него, уште еден фактор што дополнително го засилува трендот на помала активност на Македонската берза е што се поголем број учесници се ориентираат кон тргување на странски берзи преку различни канали, како и кон тргување со криптовалути.
„Се надевам дека по серијата турбулентни години од различни причини, 2024 година ќе биде помирна и постабилна. Очекувам да нема некои драстични промени во однос на прометот и интересот на граѓаните за инвестирање во акции од домашните компании“, вели Петрушевски.
Тој додава дека, според последните проекции на Народната банка, очекувањата се дека во 2024 година ќе има зголемена економска активност и растот на БДП ќе се зголеми на 3,6 проценти.
„Исто така се очекува инфлацијата да се стабилизира на околу три проценти, со што ќе се прекине трендот на зголемувањето на каматните стапки, а иако не е најавено, можно е да се почне и со нивно постепено намалување“, вели Петрушевски.
Тој посочува дека среќна околност е што Македонската берза, а уште повеќе МБИ10 се доминирани од банкарскиот сектор (нешто над 40 проценти) во кој има одлични резултати што произлегуваат од климата на високи каматни стапки и високи каматни маргини.
„Имајќи предвид дека добар дел од банките има воспоставено релативно квалитетна дивидендна политика, интересот за нивните акции нема да се изгуби. И покрај високите валуации, реално е да се очекува дивидендите да влијаат на пораст на цените за 5-10 проценти“, вели Петрушевски.
Според него, поголемиот дел фирми во другите сектори добро пливаат во овие пазарни услови и поради тоа од аспект на нивната профитабилност тој не очекува некои поголеми шокови.
„На бранот на банките очекувам и мал пораст на МБИ10. Секако, остануваат предизвиците за Македонската берза што се провлекуваат со години, како што се недостигот од нови инструменти и малата ликвидност кај најголемиот дел од акциите. Останува борбата и со ’нелојалната конкуренција’ од банкарските депозити што не подлежат на данокот на капитална добивка, како и од одливот на средства за тргување кон странските пазари и криптовалутите“, вели Петрушевски.
Андреј Кнез, главен аналитичар во „Блумберг Адрија“, неодамна во анализа на работењето на берзите од регионот, објавена на „Блумберг Адрија инсајт“, изрази мислење дека ликвидноста на пазарот е една од причините за ограничување на перформансите на берзите.
„Регионалните пазари се помалку ликвидни во споредба со многу други пазари во поширокиот регион на Источна Европа, а да не зборуваме за најголемите пазари на глобално ниво“, вели Кнез.
Тој посочи дека во последните десет години просечниот дневен обрт на акциите вклучени во одредниците за акционерски капитал на регионалните пазари се движи во областа од 0,01 до 0,06 проценти од пазарната капитализација на слободните акции расположливи за тргување. Според него, уште еден елемент што го ограничува обемот на тргување со акции на регионалните пазари е понудата на хартии од вредност.
„Процентот на слободните акции во пазарната капитализација во последните десет години беше од 60 проценти за референтните акции во Словенија до 20 проценти на другите места во регионот“, вели Кнез.
Тој нагласува дека тоа е многу помалку од случајот со Германија, каде што 85 проценти од акциите од германскиот DAX се во слободен промет или од унгарскиот и полскиот пазар, каде што се тргува со 70 проценти од акциите.
„Ниската понуда на акции е лош сигнал за инвеститорите, бидејќи дури и со посилен ангажман тие би биле во слаба позиција, од која не би можеле да ги контролираат одлуките во компаниите“, вели Кнез.
Тој додава дека најликвидните акционерски друштва во регионот Адрија носат помалку атрактивни дивидендни приноси во споредба со компаниите од Централна и Источна Европа. Исклучок се словенечките компании со дивиденден принос од шест проценти, што е блиску до романските компании (принос од осум проценти) и речиси на исто ниво како и унгарските компании.
Кнез гледа добар потенцијал за зголемување на тековите на пазарот на капитал на регионалните пазари во наредните години, како одраз на следните елементи: членството во еврозоната и процесот на пристапување во ЕУ, намалувањето на фундаменталните и пазарните ранливости, имплементацијата на ЕСГ (ESG) и прераспределбата на богатството.
„Ние не повикуваме на распродажба на недвижен имот и јуриш на банкарските депозити, но сепак сметаме дека структурирана комуникациска стратегија на среден или на долг рок (поддржана од фискални политики, на пр. зголемено оданочување на недвижниот имот), за да се зголеми присуството на локалната економија на пазарот на капитал, би била материјален чекор напред во подобрувањето на економскиот потенцијал на регионот“, вели Кнез.
Тој смета дека со оглед на тоа што соодносот кредити/депозити во поголемиот дел од регионот Адрија се движи помеѓу 75 и 90 проценти (исклучок е Србија со сооднос од близу 100 проценти), одредена прераспределба на средства кон пазарите на капитал не би предизвикала штета на стабилноста на финансискиот систем.
Кнез проценува дека има простор за реалокација на депозити кон пазарот на капитал, при што би се запазиле регулаторните стапки на ликвидност на нивоа доволно високи за да не ѝ наштетат на стабилноста на финансискиот систем, и тоа од 7,5 милијарди евра во Хрватска, пет милијарди евра во Словенија, 1,3 милијарда евра во БиХ и 1,2 милијарда евра во Македонија.
