Зошто македонскиот пазар на капитал е речиси имун на глобалните случувања?

Минатонеделните случувања на светските берзи се споредуваат со времињата како црниот понеделник од 1987 година, финансиската криза во 2007 и 2008 година, пандемијата во 2020 година.

Само што заѕвони ѕвоното на Њујоршката берза, во истиот момент индексот Nasdaq падна за шест отсто. Европскиот S&P 500 на тој 5 август го имаше најтешкиот ден од глобалната финансиска криза во 2007 година. Во Токио, Nikkei падна за 12 отсто. Во Сеул, Kospi потона за 9 отсто.

Акциите на водечките компании забележаа двоцифрени загуби. „Енвидија“ падна дури за 17 проценти на „Трејдгејт“, а меѓу другите компании што паѓаат се: „Епл“ (10 проценти), „Мајкрософт“ (9 проценти), „Алфабет“ (9,6 проценти), „Амазон“ (9,3 проценти), „Мета“ (10 проценти) и „Тесла“ (10 проценти).

Дента поцрвене и Македонската берза, но потресот не беше силен како во глобални рамки. Берзанскиот индекс МБИ 10 загуби 1,74 отсто од својата вредност. Гледано 12 месеци наназад, токму во тој период, заедно со средината на јуни, е забележана најголемата турбуленција на домашниот пазар на капитал.

Акциите се чуваат, фокусот е на дивидендата

На критичниот 5 август во земјава акциите на банките најсилно реагираа. Според извештајот на Македонската берза за тој ден, од пет најголеми губитници, четири биле банки, а најголема загуба забележала акцијата на „Комерцијална банка“ од 3,38 отсто.

„Недоволната ликвидност, односно релативно малиот број и обем на активни купувачи и продавачи е причина за млаката реакција на домашниот пазар во турбулентни времиња“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ Коста Костадиновски, овластен инвестициски советник во „Капитал асет менаџмент“.

Според Васко Богдановски, инвестициски портфолио-менаџер, соосновач и извршен партнер во „Опфолио“, една од причините зад релативната стабилност на домашниот пазар и неговите незначителни реакции на светските промени е тенденцијата на домашните инвеститори фокусот да го ставаат на заработката од дивиденда.

Васко Богдановски, инвестициски портфолио-менаџер, соосновач и извршен партнер во „Опфолио“/Приватна архива

„Во последно време компаниите исплаќаат сè повисоки годишни дивиденди, па инвеститорите гледаат на нив како на годишна камата од орочено штедење. Затоа тие ретко се решаваат да ги продадат своите акции, чувајќи ги дури и за време на глобални падови и подеми“, вели Богдановски во изјава за „Блумберг Адрија“.

Тој додава дека пазарот силно реагира само во периоди на значителна макроекономска нестабилност, како што беше пандемијата пред неколку години или, пак, кога финансиските резултати на компаниите се влошуваат во неколку последователни квартали, што може да ја доведе во прашање редовноста на исплатата на дивидендите.

Нема јавни понуди на хартии од вредност

Народната банка во последниот извештај за кредитната активност објави дека во вториот квартал од годинава е забележано нето-олеснување на кредитните услови за корпоративниот сектор за првпат по подолг период.

„Ова претставува прва оцена за нето-олеснување на кредитните услови на овој пазарен сегмент од второто тримесечје на 2020 година“, се наведува во извештајот.

НБРМ наведува уште и дека побарувачката за кредити кај компаниите растела и досега, во време на рестриктивна монетарна политика, а ќе расте и во наредниот период.

Извештаите на берзата, пак, покажуваат дека во услови на зголемена потреба од кредити и строги услови за кредитирање, домашните компании во текот на 2023 и 2024 година немале ниту една јавна понуда на хартии од вредност што би им помогнала да привлечат капитал.

„За жал, Македонската берза сè уште не е препознаена од компаниите како место каде што може да се обезбедува финансирање преку издавање финансиски инструменти, иако тоа би требало да е нејзината главна улога“, вели Костадиновски.

Коста Костадиновски, овластен инвестициски советник во „Капитал асет менаџмент“/Приватна архива

Богдановски вели дека причина за реткоста на јавните понуди меѓу другото се и трошоците и долгите процедури.

„Домашните компании најчесто ги задоволуваат своите потреби за дополнителни средства преку земање кредити од банките. Особено поволно за нив e ако успеат да обезбедат финансирање преку една од траншите на евтините кредити што ги одобрува Развојната банка и ги пласира преку комерцијалните банки. Сметам дека јавните понуди на хартии од вредност се ретки поради трошоците и долгата процедура потребна за нивно реализирање, како и стравот на компаниите од неможноста да ги исполнат критериумите за квартални, полугодишни и годишни известувања што се бараат за котирање на берзата“, објаснува тој.

Добрите финансиски извештаи се причина повеќе за чување на акциите

Од средината на јули годинава компаниите почнаа да ги објавуваат финансиските извештаи за првата половина од 2024 година. Тоа се преслика на податоците за тој месец. Прометот се зголемил за 116, 39 отсто.

Нашите соговорници велат дека добрите резултати на компаниите имаат сè поголемо влијание на домашниот пазар, но ниту тие не предизвикуваат големи промени.

„Пазарот од година на година станува сè поефикасен во смисла на вградувањето на ценовно чувствителните информации во цените на акциите“, вели Костадиновски.

„Финансиските извештаи влијаат на домашниот пазар, но не предизвикуваат драстични промени. Мислам дека на пазарот повеќе му влијае малата понуда на акции за продажба, која е особено изразена кога извештаите се позитивни. Во последниве неколку години, на пример, компаниите постојано објавуваа подобрени извештаи, кои беа проследени со мали позитивни реакции на пазарот. Сепак, токму поради добрите извештаи, повеќето акционери се одлучуваат да не ги продаваат акциите, што ја намалува понудата и дополнително ја зголемува нивната цена“, заклучува Богдановски.

Чувањето на акциите е една од причините што Македонската берза останува неатрактивна за странските инвеститори. Во јули вкупниот промет го реализирале речиси само домашни инвеститори.