Топлото време ги сруши цените, но видовме ли сè од струјата и гасот?

Годината почна со најниска цена на струјата од почетокот на енергетската криза. На унгарската берза ХУПЕКС (HUPX), од каде што големите домашни компании се снабдуваат со енергентот, во неделата, на 1 јануари, цената го достигна дното и чинеше нешто повеќе од само 17 евра за магават-час.

На првиот ден од годината, поради ниската побарувачка, традиционално цената на струјата паѓа, но последен пат пониска од годинава била само пред пет години.

Сепак, во понеделникот цените се стабилизираа и струјата се тргуваше по цена од 124 евра, а вчера надмина 184 евра за мегават-час. Денешната цена на берзата во Будимпешта е близу 140 евра за мегават-час.

Освен струјата, и гасот деновиве ниже ниски цени, најниски од почетокот на руската инвазија врз Украина, кога всушност се намалија испораките на гас од Русија за Европа.

Топлото време ги стопи цените

Причина за ниските цени се високите температури во Европа, невообичаени за овој период од годината, што ја намалува побарувачката. Според „Блумберг“, Европа соборува температурни рекорди оваа година, а градовите од Берлин до Варшава го забележаа најтоплиот почеток на месецот досега.

Зимскиот топлотен бран во Европа ја намали побарувачката за природен гас, намалувајќи го притисокот врз кревките енергетски системи на континентот и ги намали цените. Во повеќето области се очекува да продолжи невообичаеното топло време, со што ќе се ублажат стравувањата дека регионот може да се соочи со прекини на струја поради намаленото снабдување со гас од Русија.

Поради помалата побарувачка, резервите со гас остануваат полни, што е уште еден придонес за пад на цените. Нивото на складирање гас во Германија се зголеми на 90 отсто во текот на изминатата недела, во споредба со петгодишниот просек од 73 отсто за овој период од годината, анализира „Блумберг“.

Значаен придонес за намалувањето на цените дава и ветерот, имено, според моделите на  „Блумберг“, ветерот во Германија се очекуваше вчера да произведе 46.405 мегавати струја, што е зголемување од 27.631 мегават споредено со вторникот. Рекордот од 48.663 мегавати беше поставен на 20 февруари лани.

Големите испораки на течен гас од САД кон Европа дополнително ја поправаат сликата, а сето тоа заедно влијае цените на фјучерсите на холандската берза ТТФ  да се движат меѓу 80 и 88 евра за мегават-час. Пред еден месец цената изнесуваше меѓу 120 и 130 евра за мегават-час.

Изминатата 2022 година беше најлоша година за Европа кога станува збор за енергентите, цената на гасот во периодот на летото, кога Русија прво ги намали, а потоа сосем ги запре испораките преку Северен тек, достигна и 350 евра. Тоа беше период кога побарувачката во Европа нагло се зголеми, затоа што државите се обидуваа да ги наполнат складиштата за да се обезбедат со количества за зимата.

Како што растеше цената на гасот, така се зголемуваше и цената на струјата, затоа што во недостиг од првиот, се бараше повеќе од вториот енергент. Хидроцентралите запреа поради големата суша, а пресушија и реките што ги ладат реакторите на француските нуклеарки и кои до годинава ја правеа Франција извозник на струја. Се намали и нивото на реката Рајна, па бродовите не можеа да доставуваат јаглен до термоцентралите. Сето ова кон крајот на август ја дигна цената на струјата на 800 до1.000 евра за мегават-час.

Нè очекува тешка година

Според експертите, сегашните ниски цени на струјата нема да траат долго. Во текот на овие зимски месеци, кога времето ќе залади, се очекува таа да поскапи, но не и да ги достигне цените од летоска.

Александар Дединец, соработник истражувач во Македонската академија на  науките и уметностите, во изјава за „Блумберг Адрија“ пред еден месец прогнозираше дека во зависност од времето, цената на струјата ќе се движи до 350 евра за мегават-час.

„Има одредени мерки што се планираат за да не се случуваат ценовни шокови. Една од тие мерки е намерата гасот да се извади од структурата на формирање на цените на струјата. Ако се случи тоа, тогаш може да се очекува реален пад на цената на електричната енергија. Ако состојбата остане ваква, очекувам таа да се задржи на ниво од сегашните 250-350 евра за мегават-час или евентуално нешто повисоко. Сепак, не се очекуваат цени како пред неколку месеци, кога мегават-час чинеше од 700 до 1.000 евра“, вели Дединец.

Топлата зима предизвика фјучерсите на унгарската берза за овој месец да изнесуваат околу 235 евра за мегават-час, а највисока цена се очекува кон крајот на оваа година, кога ќе надмине 300 евра за мегават.

Според последните податоци од државната ЕСМ, во вторникот во земјава биле произведени 18.491 мегават електрична енергија и воопшто не бил потребен увоз. Сепак, во континуитет се набавува струја за да се компензира недоволното производство, и тоа некогаш по цени повисоки од берзанската.

Цената на нафтата ќе зависи од Кина

Намалувањето на економската активност ќе влијае на цената на нафтата. Ова особено ќе зависи од случувањата во Кина, која е најголем увозник во светки рамки, а каде што повторно се воведуваат рестрикции поради ковид-19.

Во изминатите месеци цената на „црното злато“ беше во пад, а за следните шест месеци се очекува да остане на сегашното ниво.

Цената на нафтата во 2022 година беше исклучително нестабилна, а највисоката вредност ја достигна веднаш по почетокот на војната во Украина. Тогаш барелот чинеше 127 евра.