Македонскиот стартап-екосистем претпоследен во регионот Адрија

Македонија се најде на 70-то место на листата од 100 земји рангирани во новиот извештај Глобален стартап-екосистем за 2023 година, што е пад за едно место во однос на претходната година. Од земјите од регионот Адрија, подобри од нас се Хрватска (на 44-то место), Словенија (на 48-то место) и Србија (на 51-то место), а полошо е рангирана само Босна и Херцеговина (на 100-то место).

Извештајот што секоја година го подготвува истражувачкиот центар „Стартапблинк“ (StartupBlink) врз база на повеќе параметри има цел да им помогне на носителите на политики во јавниот сектор во носење подобри одлуки за развој на стартап-екосистемите, како и да им помогне на менаџерите при одлуките за лоцирање на нивните стартапи.

Скопје на 457-то место во светот

Во извештајот се рангираат и стартап-екосистемите во илјада града во светот. Скопје е единствениот град од земјава што е рангиран, а се најде на 457-то место, што е подобрување за две места во однос на 2022 година. Главниот град е дом на 83 проценти од стартапите во Македонија.

„Претприемачкиот екосистем во Македонија покажа напредок во последно време, главно управуван од три сили: претприемачите, одличното работење на 'Стартап Македонија' и  Фондот за иновации и технолошки развој (ФИТР), иако тој помина низ дестабилизирачки промени неодамна“, се наведува во извештајот.

Во него се укажува дека најголемиот број стартапи во Македонија добиваат финансии за основање и за развој во раната фаза од државата односно од ФИТР, но и дека македонските инвеститори се соочуваат со предизвици во откривањето стартапи со висок потенцијал што веќе ја достигнале фазата на валидација.

„ИКТ-секторот во Македонија е активен, со многу талентирани работници што склучуваат договори за работа од далечина со глобалните компании. Главниот предизвик на земјата е одливот на мозоци“, пишува во извештајот.

Таму се констатира дека 30-годишната сага за пристапување на Македонија во ЕУ ја намалила мотивацијата и создала тешка емоционална бариера за многумина вклучени во стартап-екосистемот.

„Многу од најталентираните Македонци ја напуштаат земјата во потрага по подобри можности на друго место. За да се избегне тоа, Владата и меѓународните развојни организации треба да направат повеќе за да распределат повеќе ресурси на локалниот технолошки екосистем и да се погрижат тие ресурси да бидат лесно достапни за локалните претприемачи“, се наведува во извештајот.

Се препорачува Владата да ги охрабри компаниите што даваат глобални финансиски услуги, како што е „Пејпал“, да работат во земјата, дозволувајќи им на своите претприемачи да ги прават основните трансакции потребни за управување со меѓународен стартап.

„Со оглед на тоа што Скопје е еден од најисплатливите технолошки центри на Балканот, со висококвалификувани таленти, особено ИТ-програмери и извонреден ентузијазам за стартување, Македонија има многу потенцијал да расте“, пишува во извештајот.

Хрватска меѓу најдобрите во Источна Европа

Хрватска има пет на листата од илјада града (Загреб, Риека, Сплит, Задар, Осиек) и е една од најдобрите земји во Источна Европа за основање стартап. Стартап-сцената на Хрватска забележа пораст во 2023 година и скокна за едно место во однос на претходната година, надминувајќи ја Турција.

 

Се додава дека во градот има силна мрежа за поддршка со многу настани и конференции за стартапи, а членството на земјата во ЕУ го олеснува ширењето на други европски пазари.

„Во последните години Хрватска покажа извонреден потенцијал откако се приклучи на клубот еднорози со 'Инфобип' и 'Римац'“, пишува во извештајот.

Како главни предизвици со кои се соочува хрватскиот стартап-екосистем се посочуваат одбивноста кон ризик, непријателските деловни регулативи и тешкотијата да се пристапи до финансиски средства за стартапи.

Словенија може лесно да стане Естонија

Словенија падна едно место на листата од сто земји рангирани според индексот на Глобалниот стартап-екосистем 2023 откако сега се позиционира на 48-то место во светот. Словенија има два града во топ илјада (Љубљана и Марибор) и е рангирана на 11-то место во Источна Европа.

Во извештајот се наведува дека Словенија има најживописна економија од сите земји на поранешна Југославија, бидејќи е во близината и на Истокот и на Западот.

„Стартап-екосистемот на земјата е поддржан со активни напори од јавниот сектор да ги подобри регулативите и да им обезбеди на претприемачите подобри услови за иновации“, се наведува во извештајот.

Сепак, се истакнува дека Словенија сè уште не го исполнува својот вистински потенцијал како мала и агилна земја што може брзо да иновира, слично како Естонија и Сингапур.

„Словенија треба да продолжи да им нуди можност на претприемачите и стартапите да експериментираат, да растат и да се прошируваат. Земјата има многу иновативни центри и програми што ги поддржуваат стартапите во нивната почетна фаза на развој“, пишува во извештајот.

Во него се додава дека Словенија се бори да го одбрани својот статус на стартап и економски центар во регионот против растот на стартап-екосистемите во понаселените земји, како што се Хрватска и Србија, но и дека засега словенечкиот стартап-екосистем не се движи доволно брзо за да се зацврсти како водечки регионален центар.

„Веруваме дека Словенија може да формира моќен екосистем како другите земји со мало население во Европа, како што се Естонија и Литванија, уживајќи во способноста да се движи брзо и да спроведува револуционерни стратегии. Прашање е само дали јавниот сектор ќе спроведе нетрадиционални развојни стратегии или ќе игра безбедно“, се укажува во документот.

Србија стана хонорарен центар за западните компании

Србија има три града во топ илјада (Белград. Нови Сад и Ниш) и е рангирана на 14-то место во Источна Европа. Стартап-сцената на Србија забележа пораст во 2023 година и скокна за едно место од претходната година, надминувајќи го Тајланд.

„Српскиот ИТ-сектор е најпрепознатливиот економски мотор на растот во земјата и поради својата достапност стана хонорарен центар за западните компании“, се наведува во извештајот.

 

Дополнително се наведува дека, поддржани од „Гугл“ (Google), организациите за поддршка на екосистемот како што е „Старттит“ (Startit) им нудат на претприемачите стабилна платформа за вмрежување и поврзување со стартапите во помалите градови.

„Кога станува збор за финансирањето, Владата ги поддржува иновативните активности и ги финансира преку Фондот за иновации на Србија. Дополнително, 'Србија венчрс' (Serbia Ventures) работи на поттикнување поединци со висока нето-вредност да инкорпорираат фондови за ризичен капитал во Србија“, се истакнува во извештајот.

Се наведува и иницијативата од јавниот сектор „Стратегија за развој на стартап-екосистеми на Република Србија“, која има цел да го забрза српскиот стартап-екосистем преку идентификување и поддршка на успешни стартапи и интегрирање на претприемаштвото во сите нивоа на образование.

„Со ваква поддршка од јавниот сектор и со оглед на импресивниот талент во земјата, веројатно е дека ќе се појават нови успешни приказни во српскиот стартап-екосистем.  Се надеваме дека српските стартапи во иднина ќе се фокусираат повеќе на меѓународните пазари и на тоа да ги направат нивните екосистеми попрепознатливи на глобално ниво“, пишува во извештајот.

БиХ на последно место во светот

Босна и Херцеговина има еден град во топ илјада (Сараево) и е рангирана на 23-то место во Источна Европа. Во 2023 година, БиХ падна пет места на листата земји рангирани според  индексот на Глобалниот стартап-екосистем 2023 и се позиционира на 100-то место во светот.

„Босна и Херцеговина е фасцинантно место, полно со талентирани луѓе, но се соочува со проблематична геополитичка ситуација, која создава предизвици и неизвесни услови за нејзините локални претприемачи“, се истакнува во извештајот.

 

„Во извештајот на Светската банка се посочува дека јавните политики и иницијативи го фаворизираат јавниот пред приватниот сектор, потрошувачката пред инвестициите и увозот пред извозот, што го ограничува растот на приватниот сектор“, пишува во извештајот.

Според креаторите на извештајот, овие фактори поттикнале многу талентирани ИТ-професионалци да им ги нудат своите услуги од далечина на компании од Западот и резултирале со одлив на мозоци, бидејќи талентираните Босанци се преселуваат во земји што нудат подобри можности.

„Босанската стартап-сцена сè уште не е фокусирана на одредена индустрија. Постојат стартапи во е-трговија, блокчејн, човечки ресурси и многу други индустрии. Слично како и во другите земји на Балканот, индустријата за ИТ-аутсорсинг е популарна, но работите се менуваат, а со вистински стимулации Сараево може да стане важен технолошки центар во регионот“, се наведува во документот.