Од ф’стаци до висока технологија: Што тргуваме со Израел и Иран?

Македонија и другите земји од регионот Адрија веќе почувствуваа индиректни последици од разгорувањето на Блискиот Исток, предизвикано од воените напади меѓу Израел и Иран. Цените на нафтата на светскиот пазар веднаш пораснаа и имаа висока нестабилност, што резултира со зголемување на малопродажните цени на нафтените деривати во Македонија и во повеќе други земји. Иако во моментов цените на нафтата се стаблизираа поради договореното примирје, јасно е дека тоа е кревко и дека постои можност за нови воени дејства на Блискиот Исток, што секако повторно може да има негативни последици врз светската и регионалната економија. Бидејќи неодамнешните случувања јасно покажаа какви би биле индиректните влијанија, решивме да анализираме какви би биле можните директни последици односно какви трговски односи имаат земјите од регионот со Израел и Иран и колку би можеле да загубат со евентуално нарушување на извозот на овие пазари.      

Сите освен Словенија имаат хроничен дефицит со Израел

За потребите на овој текст користевме податоци од статистичките заводи на државите од регионов, Светската трговска организација и статистичкиот сајт за трговија на Обединетите нации (UN Comtrade). Според нив, Србите во Израел во изминатиов период продавале претежно храна, руди на метали, електрична опрема и муниција, а увезувале најмногу оптички и медицински инструменти, хемикалии, пластични материјали и високотехнолошка опрема. Извозот на Србија кон Израел лани изнесувал околу 34 милиони евра, а увозот околу 126 милиони евра, што значи дека земјата има трговски дефицит од околу 92 милиони евра. Но хроничен дефицит имаат и другите земји од регионот Адрија, што е доказ за улогата на Израел како снабдувач претежно на стоки со висока додадена вредност, како технологија, опрема итн., наспроти извозот на регионот (освен Словенија) што претежно се потпира на земјоделски производи, текстил и други производи со никаков или низок степен на доработка.

А, со што тргува Србија со Иран? Како и околните држави, Србија има доста скромна трговска размена со оваа земја, која во 2024 година изнесувала околу еден милион евра во извоз и околу 45 милиони евра увоз. Претежно се извезуваат жито, други прехранбени производи, машини и опрема, додека оттаму доаѓаат најмногу јаткасти плодови (претежно ф’стаци), текстил и теписи, како и нафтени деривати.

Македонија, пак, со Израел имала околу 25 милиони евра трговска размена во 2024 година, што е повеќе одошто годините претходно, но сепак е минорно во однос на целокупната трговска размена на земјата со странство, која лани изнесувала речиси 19 милијарди евра.

За десет години со Израел имаме вкупно околу 65 милиони евра извоз и 152 милиони увоз, што значи со оваа земја за десет години имаме дефицит од околу 88 милиони евра. Карактеристично е што само во 2024 година Македонија покажува суфицит во трговијата со Израел, од 4,2 милиони евра, при извоз од 15 милиони и увоз од 10,8 милиони евра. Најмногу од извозот отпаѓа на тутун (околу 30 отсто), прехранбени производи (25 отсто), текстил (20 отсто), а се увезува најмногу земјоделски производи (15 отсто), хемикалии (20 отсто), машини и опрема (15 отсто).

Кога станува збор за трговијата со Иран, пак, имало години кога вкупната трговска размена стигнувала речиси и до 30 милиони евра, но најголем дел како увоз од оваа земја.  Изгледа немаме што интересно да им понудиме за Иранците, па најголем извоз со нив изминатава деценија сме имале во 2022, од нешто едвај над еден милион евра. Со Иран имаме константно дефицит, па така и лани, од нас купиле стоки во вредност од само 356 илјади евра, и тоа машини и транспортни уреди и нешто ситно тутун. Затоа, пак, имаме увоз од околу 15 милиони евра, што значи дефицит од речиси 14,6 милиони евра или како да немаме извоз воопшто.

Во првите четири месеци од 2025 година државната статистика воопшто не ни регистрирала извоз кон Иран, додека увоз има за 3,5 милиони евра, и тоа претежно храна и хемиски производи. Од Иран слично како и другите балкански земји, увезуваме некои нафтени преработки, пластични маси, теписи, текстил и јаткасти плодови. 

Израел нуди софистицирана опрема, Иран претежно петрохемија и јаткасти плодови

Босна и Херцеговина, чија надворешнотрговска размена е фокусирана пред сѐ на регионалните пазари и Европската Унија, во 2024 година има извоз кон Израел од околу 7 милиони евра, главно метали, мебел и текстил, додека од Израел увезува претежно хемиски производи, машини и земјоделски производи (јужно овошје), во износ од околу 17 милиони евра. И БиХ, исто како и Македонија и Србија, има хроничен дефицит во трговската размена со Израел.

БиХ извезува малку во Иран, едвај околу 1,5 милион евра годишно, а увезува за 1,1 милион евра. Претежно извезува преработки од дрво, метали и храна, додека увезува јаткасти плодови, теписи и пластика.

Хрватска, членка на ЕУ од 2013 година, мал дел од трговската размена остварува со Израел, а претежно извезува преработки од дрво и храна (конзервирана риба и месни преработки), а увезува вештачки ѓубрива, електрична опрема, оптички инструменти, јужно овошје итн. Извозот во 2024 година кон Израел бил околу 35 милиони евра, а увозот околу 52 милиони евра.

Хрватска како членка на ЕУ, поради санкциите кон Иран, има скромен извоз, од околу 8 милиони евра, и увоз од 2 милиони евра. Таа извезува претежно храна, хемикалии, машини, додека увезува јаткасти плодови, нафтени преработки и теписи.

И на крајот, Словенија, како економски најразвиена и со најголема по вредност надворешна трговија во регионот Адрија, има и најголема трговска размена со Израел од сите земји. Лани таа изнесувала околу 136 милиони евра, поточно извоз од 76 милиони евра и увоз од околу 60 милиони евра. Ова е сепак релативно малку, или само 0,1 отсто од целата трговска размена на Словенија, која во 2024 година изнесувала 130 милијарди евра. Словенија и генерално извезува стока со поголема додадена вредност, па, така, и во Израел извезува фармацевтски производи, машини и уреди, електрична опрема и други производи со поголема додадена вредност. Оттаму, пак, увезува оптичка и медицинска опрема, хемикалии и пластични маси.

Со Иран трговијата е поограничена и се сведува на извоз од околу 20 милиони евра во 2024 година и увоз од скромни три милиони евра. Словенците во Иран претежно извезуваат фармацевтски производи, машини и електрична опрема, а увезуваат, веќе погодувате, ф’стаци и теписи.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар