.webp){kind=icon}
Глобалното затоплување, како проблем на модерното време од светски размери, може да се каже дека е сѐ поприсутно, односно повидливо, а последиците сѐ повеќе се чувствуваат во секојдневието на различни начини. Не е во прашање само топењето на мразот, ниту екстремните временски услови и невообичаените суши или дождови, туку негативните ефекти се многу поголеми од тоа. Тоа го загрозува здравјето на луѓето, а има негативно влијание и на животинскиот и растителниот свет. Глобалното затоплување ја прави храната помалку квалитетна, но ги намалува и приносите, што на крајот резултира со поскапа храна и поголем глад во светот.
Податоците и анализите што ги прави Европската Унија (ЕУ) покажуваат дека досега глобалното затоплување постигнало за 0,8 Целзиусови степени повисока температура на просечно ниво на Земјината топка. Целта на глобалните иницијативи за спас и ставање под контрола на климатските промени е да не се дозволи покачување на температурата за повеќе од два степена, бидејќи последиците ќе бидат катастрофални.
„Како што ќе се зголемуваат температурите, така сѐ повеќе ќе имаме недостиг од вода и помали приноси во земјоделството“, вели универзитетскиот професор Ордан Чукалиев, експерт од Земјоделскиот факултет за климатски промени и нивното влијание врз животната средина.
Глобалното затоплување ќе го уништи квалитетот на земјоделските производи
Според експертите, најзасегнат сектор од глобалното затоплување е земјоделството, бидејќи кај растенијата сѐ се одвива поврзано со температурата. Колку е потопло времето, толку на растението му е потребно повеќе вода, главно за да се лади. Континуираната изложеност на сонце значи дека растението мора постојано да има процес на испарување вода од листовите, бидејќи самото тоа е процес на оперативно ладење на растенијата. Тоа зема вода од коренот, а преку листот ја испушта и обезбедува да не се свари самото растение, бидејќи на 40 или 50 степени без вода тоа буквално ќе изгори. Но тоа не се случува токму затоа што растението самото се лади. Затоа, како што се зголемуваат температурите, така сѐ повеќе ќе зависиме од наводнувањето и од водните ресурси, кои, пак, паралелно ќе се намалуваат поради испарувањето. Но тоа не е единствениот проблем.
„Во земјоделското производство тие 0,8 степени прават многу побрз развој на културата, бидејќи таа се развива врз база на акумулација на температури. Да кажеме дека од денот на никнување до денот на цветање е потребна акумулација од 200 Целзиусови степени. И, сега, дали тие среднодневни температури ќе се акумулираат за 20, 30 или 50 дена прави огромна разлика во периодот во кој културата може да прави фотосинтеза“, објаснува професорот Чукалиев.
Според тоа, ако растението има подолг период на правење фотосинтеза, тоа ќе биде повисоко, поголемо, покрупно, ќе има повеќе биомаса во себе пред да цвета, што доведува до многу поквалитетни плодови.
„Ако тоа со климатските промени се забрза, растението тогаш нема да има доволно биомаса во себе, а веќе ќе цвета и ќе дава плодови. А, знаеме дека по цветањето веќе нема раст. Така што растението во случајот е недоволно пораснато, создало недоволно листови поради тоа што сѐ се одвивало многу побргу отколку во нормални услови и потоа страда приносот. Ова се некои многу груби објаснувања, процесите се многу покомплексни“, вели професорот Чукалиев.
Ќе страда приносот, а цените ќе растат
Податоците на ФАО, организација за храна и земјоделство при ОН, покажуваат највисок индекс на цени на храната во последните четири децении, иако некои од групите прехранбени производи почнуваат да покажуваат мал пад. Во октомври индексот за просекот на храната на ФАО изнесува 135,9 бода и е речиси непроменет во однос на септември, при што индексите на сите цени од производите по групи, освен житата, се пониски во однос на претходниот месец.
„Порастот на индексот на цени на житата се спротивставува на падот на индексите на растителните масла, млечните производи, месото и шеќерот“, се забележува во најновиот извештај на ФАО.
Последните податоци укажуваат на пад од 23,8 бода, односно 14,9 проценти, во однос на врвот што индексот на цени на храната го постигна во март годинава, но и натаму на годишно ниво е повисок. Секако дека тука најзначајно влијание имаат инфлацијата и кризата на пазарот поттикната од воените случувања во Европа. Сепак, не може да се запостави фактот дека ценовните индекси за храната растат во континуитет со години, а за тоа придонесуваат и климатските промени, односно последиците што тие ги предизвикуваат.
Тоа го потврдува и професорот Чукалиев од Земјоделскиот факултет, кој вели дека глобалното затоплување неминовно се одразува врз цената на земјоделските производи.
„Климатските промени дефинитивно ќе се одразат на цената на земјоделските производи. Климатските промени пред сѐ дејствуваат на тој начин што ги намалуваат приносите од растенијата. Намалувањето на приносите на исти површини доведува до вкупно помала продукција, тоа доведува до недостиг, односно поголема побарувачка од понуда, а тоа пак води до крајниот резултат, односно повисоки цени на производите. Дефинитивно цените ќе растат, освен ако не дојде до многу голем скок на технологијата, како што беше зелената револуција, кога технологијата и иновациите доведоа до пониски стебла на житата што носат поголеми приноси“, вели Чукалиев.
Во таа насока е и нордиското решение, на кое работат развиените нордиски држави, а кое беше повторено и сега на КОП27, меѓународната конференција за климатски промени. Според нив, фокусот мора да се стави на „паметна“ прехрана, односно трансформација што ќе донесе многу поголеми приноси во однос на климатските услови.
Прехранбениот систем емитува повеќе од една третина од стакленичките гасови
Прехранбениот систем е одговорен за повеќе од една третина од вкупната емисија на стакленички гасови на глобално ниво, покажуваат податоците изнесени на КОП27. Производството на храна е најголема поединечна закана за биодиверзитетот, како и одговорна за деградацијата на тлото и водите. Во исто време кога повеќе од 800 милиони луѓе се соочуваат со недостиг од храна, земјоделскиот сектор е многу чувствителен на климатските промени, што претставува дополнителен предизвик за одржливото производство на храна.
Прехранбениот систем игра клучна улога во зелената транзиција. Како и да се гледа на тоа, сите начини глобалното затоплување да се ограничи на 1,5 или два степена зависат од промените во прехранбениот систем. Кога гледаме кон целите за одржлив развој, секоја е на еден или друг начин поврзана со дејствувањето на синџирот на прехрана, правејќи ја храната клучен двигател во ублажувањето на климатските промени. И покрај тоа, прехранбениот систем уште не е централен дел во климатските преговори. Поради тоа, целта на КОП27 е производството на храна, земјоделството и прехраната да се стават во прв план, во центарот на климатските акции.
Според информациите од македонското министерство за животна средина, најголем емитер на стакленички гасови е секторот енергија, додека земјоделството е втората најопасна гранка. Следуваат индустријата и отпадот.
„Во секторот земјоделство, шумарство и други употреби на земјиштето, емисиите на метан се намалуваат за околу 6,3 проценти, најмногу поради намалувањето на популацијата на преживари. Емисиите на N2O од употребата на арско ѓубриво се намалуваат за 11,3 проценти“, пишува во последниот извештај на Министерството за животна средина од 2021 година, но со последни расположливи податоци за 2016 година.
Целта, според ресорното министерство, е емисиите од секторот земјоделство, шумарство и други употреби на земјиштето како целина до 2035 година да бидат за 32 процента пониски од емисиите во 2012 година.
Алармот е вклучен
Температурата досега е зголемена за 0,8 степени, а според некои прогнози најцрното сценарио е дека до крајот на векот може да има зголемување на температурата во просек до околу пет степени. Ако се случи, тоа е страшно, бидејќи со такво температурно ниво нема да има снег. Затоа постои општа глобална иницијатива да се намалат емисиите на стакленичката градина.
На конференцијата за климатски промени КОП27, која се одржува периодов во Египет, заклучокот е дека алармот одамна е вклучен.
„Ние сме на автопат кон климатски пекол и згазивме на педалот за гас“, рече генералниот секретар на Обединетите нации, Антонио Гутереш. Тој повика на итно конкретно дејствување, потенцирајќи дека човештвото е пред избор: да работиме заедно или да пропаднеме.
„Или ќе има пакт за климатска солидарност или пакт за колективно самоубиство“, рече Гутереш.
Промените во нашиот прехранбен систем се клучни за ограничување на глобалното затоплување, сметаат учесниците на КОП27. Производството на храна и прехранбениот сектор имаат големо влијание врз нашата клима. Тоа што го јадеме и начинот на кој ја произведуваме храната се клучни, не само за нашето здравје туку и за почитување на Парискиот договор. Тој договор беше потпишан во април 2016 година, а државите потписнички на Рамковната конвенција на ОН за климатски промени, меѓу кои и Македонија, се согласија и се обврзаа да обезбедат информации за своите национални придонеси за целите на договорот, а тоа е одржување на зголемувањето на глобалната просечна температура под 2 Целзиусови степена над прединдустрискиот период, но со настојување да се ограничи до 1,5 степен.
