Храната поскапе лудо, а банките им бараат на земјоделците имот в град

Цените на храната лани уриваа рекорди, а поскапувањата продолжуваат. Според податоците на државната статистика, за една година житата и оризот поскапеле најмногу – за околу 40 отсто, потоа производите од животинско потекло за 35,8 отсто, па добиточното производство за над 23 отсто.

Овие поскапувања се должат на зголемувањето на вкупните трошоци на земјоделците. Заклучно со декември лани тие пораснале за над 13 отсто. Поскапеле сите инпути – семињата за близу 13 отсто, горивата за околу 11 отсто, ѓубривата за рекордни над 50 отсто...

Трендот на раст на цените продолжи и годинава. Во јануари инпутите биле поскапи за 10, а во февруари за близу девет отсто споредено со лани.

Пролетната сеидба е во тек. Но каква е таа? Имаат ли земјоделците пари да организираат производство со вакви цени и неповолни климатски услови? Можат ли да се потпрат на банките и да земат кредити за да истуркаат уште една реколта? Актуелната ситуација покажа дека најголемо поскапување имаше токму храната, но имаме ли стратегија за поддршка (освен субвенциите од државата) на производителите токму сега, кога најмногу им треба? 

Нема кредити за индивидуалните земјоделци

Индивидуалните земјоделци тешко доаѓаат до свежи пари. Васка Мојсовска, претседателка на Националната федерација на фармери на Македонија, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека декларативно банките нудат различни кредити за нив, но во практика тешко кој земјоделец може да добие банкарски заем за да инвестира во производството.

Васка Мојсовска, претседателка на Националната федерација на фармери на Македонија

„Иако се регистрирани како земјоделци, што значи дека се во редовен работен однос, тие не можат да дојдат до кредит затоа што немаат регистрирани фирми. Најголем проблем е процената на хипотеката. Банките бараат кредитот да биде обезбеден со имот. Во овој случај тој имот е на село и нема вредност каква што би имал во град. Се проценува евтино и автоматски земјоделецот нема покритие и не се квалификува за кредит“, објаснува Мојсовска.

Друг проблем е што се бара земјоделците да покажат какви финансиски резултати имале во последните години, а поради климатските непогоди, тие резултати се лоши и тоа е уште еден фактор што не дозволува земјоделецот да се задолжи.

„Отстапки прават некои од штедилниците во земјава што нудат поповолни услови, но тие кредити се многу мали. Отстапка има, исто така само за купување мал трактор, што исто така не е доволно“, вели Мојсовска.

Единствено на што можат да сметаат земјоделците се државните субвенции и програмите за рурален развој. ИПАРД-програмите, според Мојсовска, исто така се недостапни за земјоделците, затоа што проектот прво треба сами да го финансираат, па да ја поминат контролата и  потоа да добијат поврат на дел од средствата, меѓу 50 и 60 отсто од сумата што ја инвестирале.

Илустрација (Depositphotos)

И од Агенцијата за поддршка на земјоделството велат дека тие не кредитираат, туку работат по истиот принцип како ИПАРД-програмите.  

„Агенцијата објавува јавни повици за кофинансирање проекти. Во таков случај, соодветниот апликант аплицира и доколку е соодветен, добива одговор за финансиска поддршка, по што ја реализира инвестицијата со сопствени средства, а потоа Агенцијата врши поврат од 50 до 65 отсто“, велат од платежната агенција за „Блумберг Адрија“.

За агрокомпаниите кредити до 500.000 евра со еден отсто камата

За разлика од индивидуалните земјоделци, компаниите од агросекторот имаат кредитна поддршка. Развојната банка на Северна Македонија располага со фонд од 10 милиони евра за реализација на посебна кредитна линија што поддржува примарно земјоделско производство, преработка на земјоделски производи и извоз на земјоделски производи.

„Со оглед на големата заинтересираност за оваа кредитна линија во последните неколку месеци, средствата се искористени и во оваа фаза се разгледуваат можности за обезбедување дополнителни средства за оваа намена“, велат од банката за „Блумберг Адрија“.

Bloomberg Mercury

Парите од оваа линија се користат по принцип на риволвинг, односно вратените средства повторно се пласираат кај кредитобарателите и на овој начин доделени се 145 кредити, во вредност од околу 31 милион евра.

Кредитите можат да изнесуваат најмногу до 500.000 евра. Може да се користат за набавка на основни средства, тогаш рокот на отплата е до 120 месеци со две години грејс-период, или за обртни средства со рок на отплата од две години и грејс-период од една година. Каматната стапка изнесува еден отсто.  

„За да добијат кредит, апликантите треба да обезбедат учество од 10 отсто од вкупната инвестиција, или во парични единици или во средства, да се ликвидни и способни да сервисираат долгови, да имаат позитивни финансиски резултати во последната фискална година, да немаат ненамирени обврски кон државата по основа на даноци и придонеси и, во согласност со кредитниот регистар на Народната банка, да имаат класификација  подобра или еднаква на Б“, велат од Развојната банка.