Македонија каска: Немаме податоци за да имаме вештачка интелигенција

Вештачката интелигенција стана тема број еден во последно време, а за развојот на технологијата не помалку се зборува и во Македонија. Земјава сепак е многу назад во овие процеси, а во овој текст ги анализираме досегашните искуства, но и идните проекции на кои значајно влијание секако ќе има и развојот на свесноста кај домашниот приватен сектор. „Вештачката интелигенција (ВИ) е само еден дел или едно поле од целокупната наука за податоци (анг. data science)“, вели за „Блумберг Адрија“ Филип Петровски, коосновач на „Дата мастерс“.

И да, за да дојдеме до вештачка интелигенција, прво треба компаниите да се трансформираат, и тоа треба да го направат сите компании, да соберат податоци, да се приспособат на процесите и на системите, а потоа да го извадат максимумот од вештачката интелигенција.

„Почнувајќи од науката на податоците, која всушност е крајниот чекор, односно јаготката на шлагот на дигиталната трансформација, важно е да појасниме дека целта на оваа гранка е да му даде поддршка на самиот процес на носење одлуки базирани на податоци. Станува збор за оние податоци што се складираат и добиваат од системите применети во претходните чекори на самата трансформација“, вели Петровски, кој додава дека науката тргнува од тоа дека спознавајќи се себеси преку сопствените податоци, компаниите стануваат поконкурентни на пазарот и можат да учат од сопствените одлуки. 

Филип Петровски/Приватна архива

Го прашавме каде е тука Македонија, а тој вели дека ова е голем предизвик за земјава, иако несомнено вештачката интелигенција ќе го автоматизира носењето одлуки и тоа што претходно треба да го правиме со податоците.

„Во моментот кога ќе се отвори пазарот на Европската Унија, најголемиот проблем ќе го имаат македонските компании што нема да инвестираат навреме, поради тоа што ќе има поголема конкурентност со компании што се технолошки поразвиени. Во моментов со сите сили се бориме да направиме кадар што ќе може да одговори на потребите што ги имаат компаниите. Во Македонија имаме од 100 до 150 професионалци што работат во оваа област и повеќето од професионалците се во ИТ-компании, а малкумина од нив се во самите бизниси“, вели Петровски.

Се консултиравме и со академската заедница. Професорот Ѓорѓи Маџаров, еден од најупатените за вештачка интелигенција во земјава и професор на Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ), вели дека досега корисниците „уживаа“ во придобивките од резултатите на вештачката интелигенција. Компаниите одамна користат пристапи базирани на учење од податоци (многу често и генерирани од страна на корисниците) со цел да го подобрат квалитетот на своите услуги.

„Клучната разлика е тоа што денес вештачката интелигенција станува алатка што ќе може да ја користи кој било корисник (кој не е експерт за истата таа) со цел да ги зголеми својата ефикасност и продуктивност, да го подобри квалитетот на завршената задача, да генерира нова или да додаде дополнителна вредност, да креира нов продукт. Но за сето тоа ни треба соодветен пристап, обука, подигнување на колективната свест и разбирање на вештачката интелигенција, со цел да го придвижиме нашето општество кон овие нови технологии“, вели Маџаров.

Ѓорѓи Маџаров/Приватна архива

Го прашавме и дали домашниот приватен сектор се базира на проекти што вклучуваат вештачка интелигенција и колку тој е дециден дека фирмите сè повеќе користат и креираат решенија што се базираат на вештачка интелигенција.

„Многу работи се случуваат секојдневно во рамките на развојот на нови пристапи и решенија на глобално ниво, така што и нашите компании се обидуваат да најдат начин да ја искористат оваа можност. Преостанатите сектори многу помалку се свесни за предностите што можат да ги добијат со нејзино користење. Можностите се неограничени. Потребни се разбирање, приспособување и желба за промена“, вели професорот.

Сепак и тој има речиси ист став како Петровски. „Едно е сигурно, ако не ја прифатиме оваа технологија, ќе ја загубиме нашата конкурентност и дефинитивно ќе бидеме на страната на губитниците“, вели професорот Маџаров. 

 

Tешко за национална стрaтегија

Петровски и Маџаров се членови на работната група што ја формираше државниот Фонд за иновации и технолошки развој (ФИТР), која требаше да ја креира првата национална стратегија за вештачка интелигенција во државата. Иако иницијативата е од 2021 година, досега е одржан само еден состанок на оваа работна група, потврдуваат од ФИТР за „Блумберг Адрија“.

„Во наредните чекори, ФИТР во комуникација со УНДП (UNDP), Светската банка, како и другите заинтересирани страни што имаат искуство и знаење во изработката на национална стратегија за вештачка интелигенција, ќе работат на обезбедување водечки експерт односно консултант или тим што ќе помогне во процесот на изработка на стратегијата, со поддршка на работната група, како и во процесот на изработка на финансиска конструкција за реализација на целиот процес. Меѓутоа, треба да се има предвид дека станува збор за доста обемен процес, за кој се неопходни значајни ресурси, временски и човечки, но членовите од работната група се посветени на изработка и развој на успешна стратегија, која ќе има позитивни придобивки за екосистемот“, велат од ФИТР.

Во оваа насока, ФИТР неодамна имаше промоција на првиот дигитален асистент базиран на вештачка интелигенција, проектот АДА на македонската компанија „Кодвел анлимитед“. АДА е веќе достапна на веб-страницата на Фондот за иновации и технолошки развој, за сите граѓани и заинтересирани странски инвеститори и може да даде одговор на сите најчесто поставувани прашања поврзани со програмите за државна помош на Владата на Република Северна Македонија. 

Инаку, во земјава има неколку компании што вршат обуки за поединци и компании за да можат да ги направат скокот и промените што светските компании ги правеле чекор по чекор. Тоа го прават и во „Дата мастерс“, но Петровски сведочи секако дека процесот оди бавно. 

Вештачката интелигенција до 2030 година

 

 

Неодамна објавивме дека глобалниот бум на генеративната вештачка интелигенција ќе донесе ера на забрзана продуктивност и поголем просперитет за некои, но и големи проблеми за други, првенствено најобразованите и најплатените работници на знаење. Ова стоеше во новиот извештај на консултантската фирма „Мекинзи“ (McKinsey & Co).

Трансформацијата ќе изврши притисок врз работната сила, особено врз високоплатените работници со знаење чии активности „претходно се сметаше дека се релативно имуни на автоматизацијата“, се наведува во извештајот.

Пред неколку години, „Мекинзи“ процени дека околу половина од работните часови низ светот се потрошени на задачи што може да се автоматизираат. Сега таа процена е зголемена дури на 60-70 проценти. Вработените може да се соочат со тоа нивното време да биде прераспределено - или дека нивните работни места едноставно исчезнуваат. „На работниците ќе им биде потребна поддршка во учењето на нови вештини“, се наведува во извештајот. „Некои ќе ги сменат професиите“.