Каматите на Владата многу послатки од банкарските

Министерството за финансии на почетокот на ноември годинава ќе ја издаде втората емисија на двегодишни граѓански обврзници во износ од 600 милиони денари (безмалку 10 милиони евра) со каматна стапка од пет проценти. Втората емисија следува по успешноста на првата историска емисија на граѓански обврзници во јули годинава, кога на аукцијата учествуваа 1.283 граѓани, кои запишаа двегодишни обврзници со камата од пет проценти, во износ од 1,4 милијарди денари (23,5 милиони евра), што беше двојно повеќе од понудата. Во пресрет на 31 Октомври, Денот на штедењето, анализираме дали Владата со поголема понуда на граѓански обврзници може повеќе да се потпре на македонските штедачи за финансирање на јавниот долг и да ја раситни депозитната база на банките, која со години континуирано се зголемува.

Традиционален банкарски систем 

Македонскиот банкарски систем е традиционален и банките главно работат со собирање депозити (штедни влогови), кои потоа ги користат за кредитирање на населението и на компаниите.

Поради тоа што на финансискиот пазар недостига конкуренција односно понуда на нови финансиски инструменти, банките со години кредитираат со камати што се најмалку значително повисоки од каматите на депозитите. Токму разликата во каматите, различните провизии и други давачки им овозможуваат милионски профити на банките.

Поради затегнувањето на монетарната политика, од август минатата година до август годинава каматите на вкупните депозити се зголемија од 0,69 на 1,55 проценти. Во овој период каматите на вкупните депозити на корпоративниот сектор се зголемија од 1,03 проценти, на 2,08 проценти, а каматите на вкупните депозити на домаќинствата забележаа зголемување од 0,66 проценти, на 1,50 проценти.

Од друга страна, каматите на вкупните кредити во истиот период се зголемија од 4,34 на 5,49 проценти, при забележително зголемување на каматите на кредитите за корпоративниот сектор од 3,55 на 5,36 проценти.

Забрзан раст на депозитите

Народната банка констатира забрзан раст на депозитите во новиот извештај за ризиците во банкарскиот систем во вториот квартал од 2023 година.

„Депозитите на домаќинствата, кои традиционално се најзначајниот депонент во македонскиот банкарски систем (со учество од 66,7 проценти во вкупните депозити), продолжија да растат (за 2,5 проценти), и тоа со забрзано темпо во споредба со претходниот квартал (1,1 процент). Исто така, овие депозити бележат забрзан раст и на годишна основа. Така, споредено со истиот период од 2022 година, нивниот раст изнесува 9,1 проценти“, пишува во извештајот.

Од аспект на рочноста, депозитите по видување имаа најголем придонес (65,9 проценти) во кварталниот раст на вкупната депозитна база, остварувајќи квартално зголемување за 4,1 проценти. Истовремено, значително зголемување од 8,2 проценти има и кај долгорочните депозити, додека краткорочните депозити бележат пад за 2,1 проценти.

„Анализата на рочната структура на депозитите од домаќинства, во вториот квартал од 2023 година, покажува зголемување на структурното учество на долгорочните депозити (од 26 проценти на 31.3.2023 година на 27,1 проценти на 30.6.2023 година). Од друга страна, учеството на депозитите по видување и краткорочните депозити се намали за по 0,6 процентни поени, достигнувајќи нивоа од 55,5 проценти и 17,3 проценти, соодветно“, се наведува во извештајот. 

Банките заработуваат и од домашни и странски државни обврзници  

Освен што најголем дел од депозитната база користат за кредитирање, банките пласираат пари и во безризични хартии од вредност, како што се државните обврзници и благајничките записи. Според податоците на НБМ, пласманите на банките во хартии од вредност, подружници и придружени друштва заклучно со јуни забележаа мало зголемување на квартална основа (или за 0,4 проценти), но нивното учество во вкупната актива на банките забележа намалување до нивото од 13,8 проценти (14,2 проценти на крајот од претходниот квартал). Најголем квартален раст од 11,3 проценти е евидентиран кај преостанатите вложувања како резултат на пласманите на една голема банка во записи издадени од странски централни банки и влади.

Умерен квартален раст бележат пласманите во државни записи за 4,2 проценти, а помал пораст остварија вложувањата на банките во државните обврзници (1,1 процент).

„Од друга страна, вложувањата во благајничките записи на Народната банка евидентираа пад од 16,6 проценти. Ваквите движења придонесоа за зголемување на учеството на вложувањата во државни записи и државни обврзници во вкупните пласмани во хартии од вредност на банките до нивото од 85,2 проценти на 30.6.2023 година (84 проценти на 31.3.2023 година) за сметка на намалувањето на учеството на вложувањата во благајнички записи на нивото од 8,5 проценти (10,3 проценти на 31.3.2023 година)“, се наведува во извештајот на Народната банка.

Што велат нашите аналитичари?

Андреј Кнез, главен аналитичар во „Блумберг Адрија“ вели дека банките спроведуваат многу сложено и прецизно деловно планирање. 

„Поконкретно, тоа значи дека нивните деловни планови истовремено ја земаат предвид побарувачката за кредити, расположливото финансирање со преземање депозити и целното ниво на добивка. Притоа, банките ги следат каматните стапки што ги применуваат нивните конкуренти, во зависност од тоа дали им е поважно да го одбранат својот пазарен удел или одредено ниво на профит. Можеби звучи премногу теоретски, но во реалноста тоа навистина функционира чисто како во лабораторија“, вели Кнез.

Според него, доколку поради зголемувањето на атрактивноста на алтернативните инвестициски инструменти, како што се хартиите од вредност, дојде до намалување на депозитите, банките ќе ги приспособат каматните стапки за да постигнат нивоа на депозити кои им овозможуваат да пласираат кредити, при што повторно ќе внимаваат на конечната добивка.

Андреј Кнез

Тој додава дека идејата на монетарното заострување е да се поскапи задолжувањето генерално, така што барем во следните неколку квартали задолжувањето на корпорациите за инвестиции треба дополнително да се забави.

„Сепак, тоа не значи дека инвестирањето треба да престане, бидејќи корпорациите се повеќе ќе размислуваат за алтернативни модели на финансирање, како што се различни инструменти на пазарот на капитал. Исто така, се повеќе ќе се користат различните канали на ЕУ фондовите и меѓународните кредитори за развој, чии капацитети и во двата случаи се поголеми од кога било“, вели Кнез.

Јавниот долг урива рекорди

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека во Македонија од година на година се зголемува јавниот долг, а годинава достигна рекордно ниво. Во 2002 година јавниот долг на земјава изнесувал 1,8 милијарда евра, а заклучно со вториот квартал од годинава тој изнесува 8,3 милијарди евра. Во стратегијата за управување со јавниот долг на Македонија за периодот 2024-2026 (со изгледи до 2028 година) се предвидува задолжувањето да продолжи.

„Во периодот 2024-2028 година се очекува продолжување на имплементацијата на инвестициите започнати во претходниот период од страна на носителите на јавен долг, но со цврста определба да не се загрози долгорочната одржливост на нивото на задолженост на земјата. Покрај тоа, дел од задолжувањето е детерминиран за покривање на буџетските дефицити, односно непречено извршување на исплатите од буџетот, а да биде наменет и за рефинансирање на претходните долгови што достасуваат во наредниот период“, пишува во стратегијата.

Отплати со поголеми износи што пристигнуваат во наредниот среднорочен период се 500 милиони евра што ќе треба да бидат обезбедени во 2025 година за рефинансирање на еврообврзницата издадена во 2018 година, 700 милиони евра што достасуваат во 2026 година како резултат на издадената еврообврзница во 2020 година, 500 милиони евра во 2027 година за еврообврзницата издадена во март 2023 година и 700 милиони евра што достасуваат во 2028 година како резултат на издадената еврообврзница во 2021 година.

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека поради високата инфлација и затегнувањето на монетарната политика на меѓународниот финансиски пазар има неповолни ветришта кога станува збор за државното задолжување за финансирање на фискалните дефицити и јавниот долг. Со други зборови, задолжувањето станува сè поскапо.

Ваквите состојби во домашниот банкарски сектор и на меѓународниот пазар на капитал се причина повеќе да се зголеми предвидената диверзификација во државното задолжувањето преку издавање нови хартии од вредност како граѓански, зелени и проектни обврзници, бидејќи на тој начин се намалува монополот на банките на штедните влогови, поевтинува задолжувањето на државата, а бенефиции имаат и штедачите, со оглед на тоа што каматата на граѓанските обврзници е многу поголема отколку каматата на депозитите што ја нудат комерцијалните банки.  

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар