Сметките за македонските државни задолжувања допрва ќе растат

Од месецов Министерството за финансии ќе почне да ја отплатува германската обврзница со која се задолжи во екот на енергетската криза, во септември 2022 година.

Обврзницата наречена Namensschuldverschreibungen или NSV, регистрирана од страна на Дојче банка, беше во вредност од 250 милиони евра.

Оваа обврзница, според договорот, е со рок на отплата од три години и грејс период од 18 месеци, со каматна стапка од 3,75 отсто плус шестмесечен Еурибор. Во тоа време Еуриборот изнесуваше 1,85 отсто.

Во соопштението со кое беше објавено дека земјава ќе ја издаде NSV, Министерството за финансии наведе дека во континуитет биле следени пазарите на капитал и „во согласност со опсежните анализи, овој инструмент со својата каматна стапка и рок на достасување е најдобрата опција за портфолиото на јавен долг“.

Овие пари се користеа за отплата на стари долгови и за финансирање буџетски потреби.

Колку се зголемија трошоците за задолжувањата?

Година и половина подоцна трошоците не се исти. Имено, шестмесечниот Еурибор што стои во договорот на германската обврзница сега изнесува близу 3,9 отсто. Ако пресметките тогаш покажуваа дека каматата би изнесувала 5,6 отсто, сега математиката е поинаква. Со сегашниот Еурибор, каматата достигнува до 7,662 отсто.

„Блумберг Адрија“ се обрати до Министерството за финансии со прашање за зголемувањето на трошоците за задолжување, со посебно нагласување на трошоците за отплата на германската обврзница и другите обврски што се поврзани со шестмесечниот Еурибор, кој, пак, значително порасна во текот на минатата година. Конкретен одговор не добивме.

„Република Северна Македонија на меѓународниот пазар има издадено повеќе видови обврзници, од кои дел се со фиксна каматна стапка, кај кои нема промена во трошоците, како и обврзници со променлива каматна стапка поврзана со шестмесечен Еурибор и неговото движење“, ни одговорија од Министерството за финансии.

И според календарот на Министерството во кој се бележат сумите што државата ги запишува и кои достасуваат за отплата во текот на месецот, видливо е дека овој март сметката е значително повисока. Таа изнесува 112 милиони евра, во февруари за отплата биле 62,5, а во јануари 56,6 милиони евра.

И со буџетот за годинава, вкупните одливи особено по основ на домашните и странските задолжувања се зголемени.

Највисоките сметки ќе стигнат за наплата во 2026 година

Од почетокот на кризата, инфлацијата ги натера централните банки да ја започнат најагресивната кампања за зголемување на трошоците за задолжување. Паралелно растат и потребите за финансирање на дупката во домашниот буџет, оттука во Стратегијата за управување со јавниот долг (2024-2028) Министерството за финансии напиша дека се очекува државата да се задолжува во странство.

„Задолжувањето може да се реализира со средства обезбедени на меѓународниот пазар на капитал преку издавање должнички хартии од вредност и преку повлекување средства од поволни кредити од странски финансиски институции и кредитни линии наменети за финансирање одделни проекти. Притоа, изборот на конкретен извор за надворешно финансирање ќе се темели на тековните и очекуваните состојби на меѓународните пазари на капитал“, се наведува во Стратегијата.

 

Во изминатите две години и каматите за државните хартии од вредност значително пораснаа, а со цел да се намали ризикот за рефинансирање на долгот, Министерството, како што се наведува во Стратегијата, продолжува да издава државни обврзници со подолги рочности и различни типови обврзници (граѓански, проектни обврзници).

Дебатата за тоа кога ќе почнат да се олабавуваат монетарните услови е почната. Очекувањата се дека до почетокот на летото и Фед и ЕЦБ ќе почнат со намалување на каматните стапки, но позначително намалување се очекува дури следната година.

Ваквите прогнози се имплементирани и во македонската стратегија на управување со долгот до 2028 година. Од неа се гледа дека отплатите за домашните и странските задолжувања во наредниот период ќе растат. Најмногу пари за оваа намена се предвидени за 2026 година.