Банките „под радарот“ за бојкот: Профитите рекордни, а услугите сѐ поскапи

Огорченоста на граѓаните во Македонија и регионот поради високите цени периодов е фокусирана само на трговците, кои се наводно најголемите виновници за сѐ понискиот животен стандард. Бојкоти кон трговските синџири се организираат насекаде на Балканот, но во меѓувреме, како што истакнаа и нашите колеги од хрватската редакција на „Блумберг Адрија“,  „под радарот“ се протнуваат банките, кои уриваат рекорди со своите профити од година на година, а цените на нивните услуги поскапуваат постојано.

Трите најголеми банки во Македонија, на пример, во 2024 година заработиле чисти безмалку 200 милиони евра (191 милион евра), од кои само од провизии и од надоместоци инкасирале 58,6 милиони евра, што е за 11,4 проценти повеќе одошто во 2023 година. Кај „НЛБ банка“ делот од приходите што го остварува од провизии и од надоместоци оди дури и до 25 проценти.

И на ниво на целиот банкарски сектор приходите од провизии и од надоместоци растат континуирано, па ако пред десет години, на крајот од 2015-та изнесувале 68,8 милиони евра, на крајот од 2023-та биле веќе безмалку 107 милиони евра, или 56 проценти повеќе. За првите девет месеци од 2024 година овој износ за целиот банкарски сектор е 85 милиони евра, што е за 8,1 проценти повеќе во однос на истиот период во годината претходно. Горе-долу истата динамика ќе важи и за бројките за целата година, штом ќе ги објави Народната банка.

За банките нема зима

Банките се убедливо меѓу бизнисите што се покажаа најотпорни и најпрофитабилни и во времето на финансиската криза пред петнаесетина години, а и подоцна, во времето на пандемијата, како и веднаш потоа додека беснееја цените поради енергетската криза и војната во Украина. Како што растеа нивните приходи од камати, основата на нивниот бизнис, растеа и приходите од провизии и надоместоци.

Ако ја анализираме изминатава деценија, според показателите расположливи од страна на Народната банка, ќе видиме дека приходите од провизиите и од надоместоците почнуваат засилено да растат некаде при крајот на ковид-кризата, во втората половина од 2021 година. Тогаш основната каматна стапка на централната банка беше на историски минимум од 1,25 проценти, со цел монетарната власт да ги стимулира кредитирањето и закрепнувањето на економијата изнемоштена од пандемијата.

Ниските каматни стапки значеа стеснет простор за заработка на банките од нивната основна дејност – примање депозити по пониски камати и давање кредити по повисоки, и во такви околности тие секогаш удираат таму каде што имаат простор, во провизиите и надоместоците.

Тој тренд се задржа и откако монетарните власти поради високата инфлација во 2022 и 2023 година ја зголемија каматната стапка на благајничките записи до 6,3 проценти, односно приходите од банкарските услуги растеа паралелно со приходите од камати. Поради истата таа инфлација банките уживаа во амбиент на високи камати и собираа убав профит само на контото на „паркирање“ на нивните пари кај Народната банка. На пример, во 2023 година чистата добивка на целиот банкарски сектор стигна до 232,5 милиони евра, што е за цели 43 проценти повеќе од претходната година. Само за првите девет месеци, пак, од 2024година, добивката е 242,1 милиони евра, што значи дека на ниво на цела година повторно ќе има значителен скок.

Растот на надоместоците е поврзан со растот на платите

Како што пишуваше „Блумберг Адрија“ претходно, нето-приходите од провизии и надоместоци и натаму растат затоа што банките постојано вршат зголемување на сумите што ги наплаќаат по овој основ. Некои од банките извршија зголемување на надоместоците со почетокот на четвртиот квартал од 2024 година, други, пак, ги имаа известено клиентите дека тоа ќе сторат од 1 декември. Меѓу нив беа и најголемите банки, кои имаат најголем пазарен удел - „Комерцијална банка“ и „НЛБ банка“, а „Стопанска банка“ го стори тоа во првиот квартал од 2024 година.

Некои надоместоци се зголемија за пет денари, главно од 35 на 40 месечно за одржување платежни сметки со промет во тековниот месец и од 25 на 30 денари месечно за одржување платежни сметки по основ на пензија.

Висината на овие надоместоци е регулирана со членот 74 од Законот за платежни услуги и платни системи. Тој предвидува „давателот на платежни услуги да може да пресметува и наплатува вкупен месечен надоместок со разумна висина“.

„Разумната висина на надоместокот од ставот (1) на овој член не смее да биде повисока од 0,1 отсто од подвижниот просек на просечната месечна исплатена нето-плата во земјата за претходните 12 месеци, во согласност со објавите од страна на Државниот завод за статистика“, се наведува во Законот.

Овој член е законската основа по која банките го вршат зголемувањето на надоместоците. Со растот на просечната плата, се зголемува и надоместокот. На почетокот на 2023 година, 0,1 отсто од просечната плата изнесуваше околу 30 денари.

Од НБРМ за „Блумберг Адрија“ велат дека новото законско решение што се однесува на заштитата на потрошувачите во овој контекст во земјава е во согласност со регулаторната рамка на Европската Унија. Законските одредби што важат во Македонија јасно и прецизно ги испишуваат правилата за банките што тие како даватели на платежни услуги треба да ги почитуваат, што на потрошувачите им овозможува поголема транспарентност и правна сигурност.

Според новите законски одредби, кои се во сила од 2023 година, банките се обврзани да склучат рамковен договор со потрошувачите, кој по форма е стандардизиран и дефиниран со законот.

„Еден од елементите на овие договори е и правото на потрошувачите да бидат навремено информирани за сите промени во условите за користење на платежните услуги, вклучувајќи ги и измените во надоместоците, најмалку два месеца пред да стапат во сила промените“, велат од НБРМ.

Пратеници бараа и забрана за некои провизии и надоместоци

Пред година и половина група пратеници бараа дури и забрана за наплата на провизии и надоместоци за отворање, водење или затворање трансакциска и девизна сметка за физички и правни лица. Исто така тие бараа и забрана за отворање и водење дебитна или кредитна картичка, како и на месечни членарини, без оглед на бројот на картички.

Тоа беше дел од измените на Законот за платежни услуги и платни системи што ги предлагаа група пратеници, кои беа доставени во Собранието. Од воведот на предлог-решението испратено во Собранието можеше  да се види дека пратеници од власта се здружија со опозициски пратеници. Имено, измените беа предлог на Моника Зајкова и Боби Мојсоски од ЛДП, Димитар Апасиев и Борислав Крмов од Левица, како и Маја Морачанин од ДОМ, кои предлагаа измените да се донесат по скратена постапка.

Во предлог-решението доставено во Собранието се бараше банките да не наплаќаат ниту ажурирање на личните податоци на корисниците на платежните услуги, ниту пак промена на статусот на корисникот на платежна услуга (од резидент во нерезидент и обратно), ниту промена на дневен лимит или промена на пинови.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар