И покрај профитабилноста и договорениот пласман, афионот тешко се враќа на нивите

Може ли Македонија да ја врати славата што ја уживаше во минатиот век одгледувајќи еден од најквалитетните афиони во светот? Тоа прашање со години се провлекува низ јавноста, а се чини дека никој не може да понуди соодветен одговор.

Во фармацевтската индустрија во текот на 20 век (повеќе во првата половина) клучен беше медицинскиот опиум произведен од афион, нешто по што земјава беше позната низ цела Европа, и тоа заслужено: на нашите полиња растеше афион со многу висок квалитет. Одгледувањето на оваа култура беше и веројатно уште е навистина исплатливо. Порано се сметало дека не се богати тие што имаат пари, туку тие што чуваат дома катран од афион.

Иако во последните години има обиди да се врати афионот на нивите, сепак од официјалните податоци на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство (МЗШВ) може да се заклучи дека не оди сѐ по планот - засеаните површини со оваа култура наменети за медицински цели се намалуваат, а рапидно опаѓаат и откупените количества.

За само две години површините засеани со афион се преполовиле, а откупените количества во 2024 година се само една третина од количеството откупено две години претходно. Анализираните бројки се однесуваат на површини и производство на афионови чушки за потребите на „Алкалоид“ АД Скопје, компанијата што е единствен регистриран откупувач на афион за опојни дроги и психотропни супстанции.

                      

Производството и откупот на афионот се на договорна основа, а „Алкалоид“ АД Скопје е регистриран за откуп на афион за медицински цели, поточно за производство на опојни дроги и психотропни супстанции, посочуваат од Министерството за земјоделство во одговор за „Блумберг Адрија“. Производителите на афион претходно договореното производство го пријавуваат и во подрачните единици на МЗШВ, заедно со потребната документација за земјишните капацитети, за што Министерството издава одобрение за производство на афион.

 

Имено, во 2022 година имало 35,4 хектари засеани и ожнеани површини со афион, а предадени биле 10,5 тони афион, додека лани културата се одгледувала на само 17,6 хектари, а откупени биле 3,45 тони афион. Секако дека временските услови играат голема улога на приносот, а тоа се гледа и според статистичките податоци од 2023 година, кога во однос на 2022 година имало за 7,3 хектари помалку афионови насади, а откупените количества биле дури и малку поголеми од претходната година.

 

 

„За производствената 2024/2025 година се склучени околу 25 договори за производство и откуп на афион, за договорена површина од околу 15 ха“, велат од Министерството за земјоделство, повикувајќи се на податоци од „Алкалоид“, што укажува дека продолжува трендот на опаѓање на афионовите насади. 

Додека афионот за медицински цели мора да му се предаде единствено на „Алкалоид“ со претходно склучен договор, тоа не важи за афионот наменет за прехранбени цели, за кој пазарот е практично слободен. Оттука, според информациите достапни на интернет-страницата на специјализираната платформа за информации од агрокомплексот и агроберза „Агротим.мк“, на пазарот има и други откупувачи што го користат синиот мак за потребите на прехранбената индустрија.

Една од нив е фирмата откупувач „Афиониа“ од Скопје, која е дел од компанијата „Оилсид“ (Oilseed s.r.o), со седиште во Прага, а која организира производство, преработка и пласман на афион. Во ова договорно производство станува збор за производство и откуп на син мак за прехранбената индустрија, а откупувачот обезбедува сертифицирано семе, кое е признаено од МЗШВ, односно се наоѓа на листата на признаени сорти на ЕУ. Просечниот принос се движи од 1.000 до 1.200 килограми од хектар, а заради рентабилност на производството услов е земјоделските површини да бидат поголеми од 10 хектари.

„Во договорот е предвидена загарантирана минимална откупна цена на синиот мак, и тоа веднаш по предавањето на родот, во висина од 90.000 денари за еден тон. Доколку пазарната цена таа година е повисока од минималната загарантирана цена, во тој случај до 15 септември ќе се исплати и разликата во цената како бонус“, пишува „Агротим“.

Освен што станува збор за култура што е исплатливо да се одгледува, другата позитивна работа во врска со афионовите насади е што главно се работи по принципот на договорно производство, елиминирајќи на тој начин еден од основните проблеми на земјоделците, сигурен пласман на производот.

Афионот е доходовна култура

Еден од преработувачите на афион е и Роберт Коцев, кој преку својата семејна фирма „Нутрико“ купува афионово семе и го преработува до конечни производи за исхрана.

„Сега за сега немаме договор со земјоделците за купување на семето и истото тоа го земаме по комерцијална цена. Инаку, визијата на фирмата е да дојдеме до тој степен да може да одговориме на еден таков предизвик за склучување договори со земјоделците за нивно и наше добро“, вели Коцев.

Приватна архива на „Нутрико“

 

Неговата фирма произведува четири производи од афионовото семе, и тоа масло, брашно, путер и сапун од афион.

„Оваа година како втора година од отворањето на фирмата во нашиот процес за производство сме преработиле околу три тони афионово семе, кое сме го употребиле за сите овие производи“, вели Коцев, потенцирајќи дека цените ги формираат заедно со земјоделците за да бидат задоволни и двете страни.

„Земјоделците за производството на афионовото семе добиваат државни субвенции, а ние им ја исплаќаме целата сума на нивната сметка веднаш по приемот на семето, за што тие добиваат и документ за предадено семе“, вели Коцев.                      

Од Министерството за земјоделство посочуваат дека за производствената 2024/2025 година субвенционирањето на афионот е опфатено со директните плаќања по обработлива земјоделска површина. „Висината на директните плаќања за афион изнесува 6.000 денари по хектар и дополнителни директни плаќања во износ од 18.000 денари по хектар за земјоделски стопанства што имаат засеани површини со афион во есента 2024 година и пролетта 2025 година, имаат одобрение за производство на афион во согласност со Законот за контрола на опојни дроги и психотропни супстанции и оствареното производство од афионова чушка од реколтата од 2025 година го продале во регистрирано откупно претпријатие запишано во Регистарот на откупувачи на афион за производство на опојни дроги, а висината на дополнителните директни плаќања е условена со минимален просечен принос од 300 кг/ха“, информираат од Министерството за земјоделство.

 

Засега, како што вели тој, не се соочиле со промени во цените на инпутите за одгледување на афионовото семе, но затоа други елементи од самото производство веќе значајно се зголемиле. „Ако остане овој тренд на покачување на овие цени, ќе бидеме принудени да ги коригираме и ние нашите цени на готови производи“, вели Коцев.

Роберт Коцев, сопственик на „Нутрико“ Приватна архива на „Нутрико“

 

Тој посочува дека афионот како земјоделска култура не бара многу работа во процесот на одгледување. „Тој се засејува наесен, во октомври, за да може да изрти и како веќе оформено растение да им одолее на зимските мразеви. Следуваат пролетно оретчување или окопување и прочистување од трева. Жетвата на зрелото афионово семе е некаде во август, кога чушките се берат рачно или со комбајн, кои потоа одат во машина за дробење ако жетвата е рачна. По дробењето на чушката се прочистува семето од ситни остатоци од афионовата чушка со специјални машини веалки. Прочистеното семе е подготвено за употреба“, раскажува Коцев во одговор за „Блумберг Адрија“. 

Иселувањето е клучна пречка за да се врати афионот на полињата

Сепак, и покрај тоа што афионот не изискува голем труд и во најголем дел се одвива механизирано, Коцев смета дека е невозможно да се врати на полињата како порано.

„Јас се сеќавам како дете кога голем дел од нашите полиња во с. Ораовица, Радовишко, беа под оваа земјоделска култура. Тогаш имаше многу народ, селото беше толку живо, младите беа во селото и имаа многу желба за работа. Оттогаш сѐ е сменето - работната сила во селата е толку намалена што многу малку луѓе се занимаваат со земјоделство, и тоа претежно од постарите генерации, додека младите во голем дел се во странство. Тоа е една болна вистина за нас како држава што од толку голем земјоделски потенцијал, дојдовме во ситуација да увезуваме храна“, вели Коцев, посочувајќи дека афионот за нашата економија бил од стратешка важност. 

Приватна архива на „Нутрико“

 

„Ако се земе предвид дека нашиот афион порано бил прогласен за најквалитетен на светско рамниште, со 14 морфиумски единици спрема второрангираниот со седум морфиумски единици, тогаш можеме да разбереме зошто бил толку широкораспространет. Редукцијата настанала поради зголемената контрола на афионот од страна на државата за неговата злоупотреба, намалениот пазар по распадот на Југославија и немањето индустриски капацитети за преработка на семето во готови производи. Еве, ние преку нашата семејна фирма, која ја управува мојот син Кристијан, имаме визија да го вратиме афионот на пиедесталот на земјоделски култури. Свесни сме дека се изложуваме на голем ризик за нашата финансиска инвестиција, но желбата да ги реализираме нашите идеи е нашата мотивирачка сила“, вели Коцев, свесен дека можеби ќе се соочи со дефицит од афионово семе и токму затоа веќе прави планови самостојно да засее афион на одредени земјоделски површини.

Тој смета дека за да се поттикне одгледувањето афион (а тоа важи и генерално за земјоделството), прво што треба да се направи е да се спречи одливот на младите од нашата земја. Преку разни државни програми за помош на млади земјоделци да се поттикнат истите тие во производство на храна, а со тоа и на афионот, вели тој.

„Навистина е хендикеп едно поднебје со идеални климатски услови за одгледување на афионот да има дефицит од оваа земјоделска култура, па и во малопродажба да се наоѓа семе од увоз со сомнителен квалитет. Државните субвенции не се доволни за да се мотивираат земјоделците за одгледување на афионот. Кога се појавивме ние со нашата фирма како субјект со можност да им го купиме целото количество на афионово семе, земјоделците беа навистина задоволни. Речиси сите од нив бараа гаранции за откуп за следната година. Засега тоа го решаваме со меѓусебна доверба, но се надеваме дека тоа ќе го решиме со документ за година-две“, вели Коцев. 

Приватна архива на „Нутрико“

 

Според него, следно на што треба да се поработи се поголема промоција и афирмација на производите од афион меѓу потенцијалните купувачи, како производи со исклучителни здравствени придобивки.

„Во овој дел имаме значителен напредок дека за кратко време добар дел наши потрошувачи ја почувствуваа моќта на овие производи и со нивно консумирање си ги решија здравствените проблеми за кои модерната медицина не успеала да им помогне“, вели Коцев, надевајќи се дека во блиска иднина ќе може да се пофали и со извоз на неговите продукти од афион. „Интензивно работиме и на овој проблем така што ние сме присутни и на меѓународните саеми, најмногу во Србија, каде што веќе имаме изградено и бренд. Секако дека пласманот на нашите производи е клучен фактор за поголемо производство на афионот во Македонија“, вели Коцев.

За што сѐ се користи афионот?

Се употребува речиси целото растение, и тоа за различни намени. Афионовото семе, или мак, се користи во кондиторската индустрија за правење слатки. Стеблото и самата чушка, откако ќе се извадат катранот и семето од неа, исушени му се даваат на добитокот за јадење. Од семето афион се произведува масло. Афионовиот катран се користи за потребите на фармацевтската индустрија. 

И токму тука настанува проблемот. Откако луѓето почнале сѐ почесто да го продаваат висококвалитетниот катран на црниот пазар за дрога, наместо на откупните пунктови за фармација, кон крајот на осумдесеттите години од минатиот век се забранило или ограничило производството на афион под строги услови и правила.

Кои се здравствените придобивки од афионот?

Афионот може да се користи и за релаксација на мускулите и за олеснување болка, кашлање и грчеви во стомакот.

Маслото од семе од афион се добива со ладно притискање на суровото семе и може да се јаде како и секое друго семенско масло. Научните студии укажуваат на тоа дека може да учествува во процесот на забавување на развојот на мултиплекс склероза. Исто така, го штити циркуларниот систем од оштетувања - во насока на регулација на крвниот притисок и згрутчувањето. Маслото од семе од афион често се користи и за лекување заболувања на кожата и воспалителни процеси.

Семето на афионот е особено богато со олеинска киселина, која може да игра улога во забавување на почетокот на карциномот, дејствувајќи на генетско ниво.

Во народната медицина, афионот се користеше за да се добие опиум, кој го користеа лекарите за да ја ублажат болката, но за жал, како што е познато, многумина го злоупотребуваа тоа.

Приватна архива на „Нутрико“

 

За шареноликоста на употребата на афионот и бенефициите од него раскажува нашиот соговорник Роберт Коцев.

Главен и најмоќен производ на неговата фирма „Нутрико“ е маслото од афион, кое, според Коцев, е вистинска ризница од здравствени бенефиции за човековото здравје. „Речиси секојдневно добиваме пораки со благодарници дека сме помогнале да се среди некој здравствен проблем, како параденотоза, остеопороза, крвен притисок, холестерол, дигестивни проблеми, нервни проблеми и многу други. Задоволство е кога имаш потрошувачи што редовно го нарачуваат маслото. Единствено жалиме што најголем дел од нашите потрошувачи се луѓе со здравствени проблеми и работиме на тоа да ги информираме луѓето дека е најдобро маслото да се користи превентивно за подобрување на имунитетот на организмот“, вели Коцев.

Брашното е производ што се добива од обезмастената сува материја од афионот и истото тоа е безглутенско, со 32 проценти протеин, и претставува одличен додаток во исхраната.

Приватна архива

 

Путерот од афион е своевидна модерна верзија на к’цаниот афион, познат во нашата традиција, кој се произведува во традиционален дибек. „Ние имаме модерна машина и го користиме тој момент на силниот вкус на потпечен афион - вистински деликатес во македонската кујна, а здробен на истата машина со помош на мобилен и ротирачки камен. Овде морам да напоменам дека афионот е навистина тежок за преработка“, вели Коцев.

„Последниот производ е нашиот сапун од афион добиен од афионово масло и афионов путер. Ние во фирмата навистина се гордееме и со овој производ добиен од чисто природна прехранбена суровина. Афионот ја покажа својата моќ и кај овој производ, при што може да се пофалиме дека не само што добивме моќно природно средство за лична хигиена туку и со врвни здравствени придобивки по човековата кожа“, вели Коцев, чии производи освен што може да се купат во нивната производствена база, за достава се нарачуваат и преку фејсбук-страницата на „Нутрико“.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар