Стартува берзата на струја - ќе донесе ли пониски цени?

Посигурно снабдување со струја на големите потрошувачи, поправични цени, помали загуби и поголема транспарентност. Ова се само некои од придобивките што ќе ги добие земјава со почетокот со работа на берзата на струја.

Проектот за кој се зборува од 2018 година, конечно в среда, на 10 мај, ќе  го види светлото на денот. Досега се регистрирани 17 компании што ќе можат од првиот ден на тргуваат на берзата. Во најава е регистрација на уште четири-пет компании.

„На организираниот пазар или берзата на електрична енергија во Северна Македонија право за тргување ќе имаат сите оние што ќе ги исполнат минималните услови и ќе потпишат договор со МЕМО за учество на берзата. Тоа се сите учесници на пазарот на големо на електрична енергија што се регистрирани во регистарот на учесници на овој пазар, односно сите оние лиценцирани производители, трговци и снабдувачи што ја имаат решено својата балансна одговорност во согласност со Законот за енергетика“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ Симон Шутиноски, управител на Националниот оператор на пазар на електрична енергија (МЕМО).

Главното прашање е дали берзата може да ги заштити големите домашни потрошувачи од ценовни шокови како тие од минатото лето. Тогаш купувајќи на унгарската берза ХУПЕКС, домашните компании плаќаа и по 800 евра за мегават-час струја. Производството стана скапо, трошокот се префрли на крајните потрошувачи. Тоа беше главната причина зошто земјава имаше највисока инфлација  во регионот.

Ќе добиеме референтна цена, која може да биде и пониска

„Блумберг Адрија“ ова прашање, освен до МЕМО, го постави и до Регулаторната комисија за енергетика и до Секретаријатот на Енергетската заедница. Одговорите се во правец на тоа дека домашните фирми ќе добијат референтна цена, што значи пазарно формирана цена на македонскиот пазар со електрична енергија, односно „цена формирана врз база на потребите на нашата индустрија, нашето стопанство, нашите потрошувачи, нашите производители, трговци, односно целокупната понуда и побарувачка во секој час од денот во Северна Македонија“.

Симон Шутиноски, управител на МЕМО / Приватна архива

„Берзата ќе промовира конкуренција и транспарентност при тргувањето меѓу учесниците на пазарот на електрична енергија, вклучувајќи ги производителите, снабдувачите и трговците, конкуренција што ќе доведе до зголемена ефикасност и иновации во енергетскиот сектор, што потенцијално ќе резултира со поконкурентни цени на електричната енергија за потрошувачите. Учесниците на либерализираниот пазар на големо ќе можат активно да тргуваат со електрична енергија, да реагираат на пазарните сигнали и да го оптимизираат своето работење врз основа на пазарните услови, што доведува до зголемена пазарна конкуренција“, вели Шутиноски.

Д-р Розета Карова, правна експертка во Eнергетската заедница во Виена, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека започнувањето организиран пазар за ден однапред во земјава е значаен момент во воспоставувањето конкурентна национална пазарна структура како суштински предуслов за развој на прекугранична и регионална интеграција.

„Размената на електрична енергија ќе донесе поголема транспарентност и ефикасност на националниот пазар на електрична енергија. Учесниците на пазарот би можеле да тргуваат со струја во пократок рок, за наредниот ден, а цените би се утврдувале преку аукции. Ова ќе обезбеди ефикасни и транспарентни цени, усогласување на побарувачката и понудата на електрична енергија што е можно поблиску. Таквото место за тргување носи придобивки за посигурно снабдување со електрична енергија и правични цени“, вели Карова.

Д-р Розета Карова, правна експертка во Енергетската заедница / Приватна архива 

Според претседателот на Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ), Марко Бислимоски, почетокот со работа на берзата на струја е значаен затоа што земјава конечно ќе добие референтна цена за големите потрошувачи.

„Се отвора простор и снабдувачите и трговците на електрична енергија во текот на денот да прават набавки и продажби на струја и на тој начин да си ги намалат трошоците за дебалансите, што може да влијае на крајните цени на потрошувачите. Понатаму, берзата треба да влијае позитивно затоа што ќе имаме домашна платформа и ќе нема трошоци за прекугранични преносни капацитети, што ќе влијае на намалување на трошоците“, вели Бислимоски за „Блумберг Адрија“.

Отстранети се сите пречки за спојување на пазарите на струја

За почеток е планирано да се тргува во сегментот ден однапред (day-ahead) за постепено, по обезбедување ликвидност на берзата, да се почне со тргување и во сегментот во текот на денот (intra-day).

„Тргувањето ден однапред значи доставување часовни понуди за купување и продавање електрична енергија во системот за тргување на МЕМО, најдоцна до 10.35 часот по централноевропско време, кои се однесуваат на физичка испорака на електричната енергија за соодветните часови од следниот ден. Тоа значи дека сите оние часовни понуди што ќе се достават во системот денеска до 10.35 часот, по објавувањето на резултатот од тргувањето, вклучувајќи ја и постигнатата цена соодветно за секој час од тргувањето, се однесуваат за енергијата што ќе се испорача следниот ден во соодветните часови од денот“, вели Шутиноски.

„Тоа е берза што функционира како секоја берза. Тоа е слободен пазар и ќе има алгоритам според кој ќе се знае колкава е цената на крајот на денот и на секој час од тргувањето“, вели Бислимоски.

Марко Бислимоски, претседател на РКЕ

Стартувањето на македонската берза за електрична енергија се случува во момент кога се воспоставуваат организирани пазари во Југоисточна Европа (по SEEPEX во Србија, BELEN започна со работа во Црна Гора и ALPEX во Албанија) и кога се отстранети правните и регулаторни бариери за спојување на пазарите на електрична енергија од земјите во регионот со единствениот европски пазар на електрична енергија, што е основна цел на Енергетската заедница.

„Спојувањето на пазарите за ден однапред на релативно малите и понекогаш неликвидни пазари е најдобро средство за да се донесе ликвидност и да се овозможи формирање конкурентна цена. Спојувањето на единствениот пазар за ден однапред и за интраден, како и заедничките платформи на ЕУ за размена на енергија за балансирање, има цел да создаде единствен интегриран пазар за зголемување на вкупната ефикасност на тргувањето, зголемување на ликвидноста и безбедноста на снабдувањето, овозможувајќи поефикасно искористување на производствените ресурси низ Европа, како и ценовен сигнал неопходен за инвестиции во обновливи извори. Оскудниот прекуграничен преносен капацитет се распределува на најефикасен начин со спојување на големопродажните пазари на електрична енергија преку заеднички алгоритми, истовремено земајќи ги предвид ограничувањата за прекуграничниот пренос и со тоа максимизирање на социјалната благосостојба. Предуслов за такво спојување е навремено имплементирање на новото законодавство“, вели Карова.

За тоа кога ќе се случи тоа поврзување, Шутиноски вели дека треба време, затоа што процесот е сложен и долготраен.

„Според мене, оптимистички е за две и пол до три години отсега да се случи првото поврзување (market-coupling) на  македонската берза со некоја од соседните. Исто е моето очекување и за албанската и црногорската берза на електрична енергија“, вели тој.

На процесот на поврзување во регионот паралелно работат и РКЕ и МЕПСО, заедно со УСАИД и американските амбасади во Скопје и во Атина. Во овој проект, освен Грција, се вклучени и Македонија, Албанија и Косово.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар