Каде во регионот Адрија може да платите со криптовалути?

Изминатите неколку години донесоа силно закрепнување на криптопазарот. Пазарната капитализација на овој сектор од јули 2023 година се зголеми за трипати, а значаен напредок е постигнат и во областа на регулацијата. Најголемо внимание е насочено кон потезите на американските регулатори, кои на почетокот на 2024 година им ја отворија вратата на институционалните инвеститори да вложуваат во дигитални средства, а сегашната администрација продолжи да го зајакнува легитимитетот на оваа класа средства. Иако глобалните трендови покажуваат зголемување на прифаќањето на криптовалутите како средство за плаќање за граѓаните во малопродажбата, ситуацијата во земјите од регионот Адрија останува разновидна, бидејќи државите сè уште бараат рамнотежа помеѓу иновациите и регулацијата.

Додека прашањето за регулирање на дигиталните средства сè уште не е актуелно во Македонија и плаќањата во крипто уште не се опција, во Босна и Херцеговина (БиХ) и во Хрватска нема пречки за вакви трансакции. Кога станува збор за Словенија и Србија, ситуацијата е комплицирана од новите регулативи, кои во теорија предвидуваат таква опција, но во практика е речиси невозможно да се имплементираат.

За што станува збор?

Народната банка на Србија (НБС) наведува дека во земјата, во согласност со Законот за дигитални средства, виртуелните валути (што е официјален термин признаен од домашното право, додека терминот криптовалута се користи како сленг во секојдневието) и другите дигитални средства не можат да се користат за плаќање стоки и/или услуги во малопродажбата со директно префрлање на овие средства од потрошувачот на трговецот.

„За да може потрошувачот да ги користи виртуелните валути што ги поседува во замена за стоки или услуги од одреден трговец, потребно е тој трговец да ангажира специјализиран давател на услуги што има лиценца од НБС за обезбедување услуги за прифаќање виртуелни валути и кој ќе разменува виртуелни валути за динари. На тој начин, трговецот на својата тековна сметка би примил исклучиво динари, а не виртуелни валути, со оглед на тоа што правните лица и претприемачите се должни да работат преку тековна сметка во динари“, објаснуваат од централната банка.

Depositphotos

Значи, продавачот не треба да добие лиценца за прифаќање виртуелни валути, туку да ангажира давател на услуги што добил лиценца од НБС за прифаќање на овие дигитални средства. Во моментов во Србија работат две криптоберзи - ECD и Crypto12, кои се овластени да обезбедуваат одредени услуги поврзани со виртуелни валути, но претходно споменатата услуга за прифаќање на овие валути не е меѓу нив.

„Додека компанијата не ги исполни условите и не добие лиценца за обезбедување на услугата за прифаќање виртуелни валути, нема да биде можно да се разменуваат виртуелни валути за купени стоки и/или услуги обезбедени во Република Србија. Причината зошто сè уште не е можно да се разменуваат виртуелни валути за стоки и/или услуги во Република Србија е, според тоа, единствено тоа што ниедна компанија не ги исполнила пропишаните услови за обезбедување на оваа услуга“, нагласува НБС.

Патем, треба да се каже дека пред усвојувањето на горенаведениот закон, неколку компании во земјата прифаќаа крипто како средство за плаќање.

Коосновачот на ECD, Александар Матановиќ, вели дека, од една страна, нивниот впечаток е дека условите на регулаторот за добивање лиценца за оваа услуга се релативно строги, но, од друга страна, тој верува дека побарувачката за овој вид плаќање во малопродажбата е доста слаба, и од страна на трговците и од страна на потрошувачите.

Александар Митановиќ Фото: Блумберг Адрија ТВ

„Првенствено мислам на плаќања на физички локации. Објективно, криптовалутите не нудат никакви посебни предности во однос на стандардните методи на плаќање. Главната предност на криптовалутите се манифестира во прекуграничните онлајн трансакции, каде што се и побрзи и поевтини од конкуренцијата, а не при плаќање за пијалаци во кафулиња“, вели соговорникот.

Според неговите сознанија, дури и во земјите во кои е дозволено плаќање со криптовалути во малопродажбата, всушност, многу малку трговци и потрошувачи ја користат таа опција.

Како дополнителен проблем во Србија, тој истакнува дека секое плаќање со криптовалути во трговијата би се окарактеризирало како даночен настан. „Замислете некој да плаќа за бензин, а потоа да мора да пополни даночна пријава за тоа плаќање. Многу е полесно да се плати со готовина или картичка“.

 

 

Основачот и извршен директор на сметководствената агенција „МНП Адвајзори“ (MNP Advisory), Милош Праштало, истакнува дека даночните компликации се уште една од клучните пречки. „Според сегашната законска рамка, државата треба да собира 15 проценти данок на капитална добивка ако се извршуваат такви трансакции. Тоа е проблем и веројатно затоа сè е запрено, бидејќи едноставно нема смисла, не е можно да се следи“.

Според него, ова значи дека законската одредба прво мора да се дополни или измени. „Во вакви случаи треба или да нема данок, односно да има ослободување, или ако нема, тогаш да се најде некој друг соодветен начин да се реши овој проблем“, вели Праштало.

Зборувајќи за условите што компаниите треба да ги исполнат за да добијат лиценца од НБС за прифаќање дигитални средства, Праштало обрнува внимание на фактот дека од нив се очекува да се придржуваат до барањата за процедурите KYC/AML (англ. Know Your Customer / Anti-Money Laundering - знај го својот клиент / спречување на перење пари) и дека овој предизвик би можел да се надмине со барање секое лице што сака да плати со крипто да има апликација од лиценцирана криптоберза и веќе да е верификувано таму.

Практика во Хрватска и во Босна и Херцеговина

Кога станува збор за Хрватска, водечка компанија во овој сегмент е „Електрокоин“ (Electrocoin), од каде што за „Блумберг Адрија“ велат дека во моментов имаат повеќе од 300 партнери со над 3.000 активни локации (физички и интернет-страници).

 

„’Електрокоин’ во Хрватска, но и во целиот регион на СЕПА, им овозможува на трговците да примаат криптоплаќања преку платформата PayCek со автоматска конверзија во евра. Во овој процес, купувачот што сака да плати за производ или услуга со криптовалути испраќа криптовалута со скенирање QR код, а по обработката на трансакцијата, трговецот секогаш добива евра на својата банкарска сметка. За трговците што сакаат да ги примаат своите плаќања во криптовалути без да ги конвертираат во евра, со цел да ја задржат криптовалутата, таа можност се обезбедува преку услугите за размена на ’Електрокоин’“, објаснуваат тие.

И во двата случаи е потребно трговецот да отвори сметка во системот PayCek, додека купувачите се верификуваат во зависност од износот на трансакцијата. „На пример, за купување намирници во супермаркет во вредност од 100 евра нема да биде потребна верификација, но за купување автомобил верификацијата на купувачот ќе биде задолжителна. Правилата за верификација се применуваат во согласност со одредбите од Законот за спречување на перењето пари и на финансирањето тероризам“.

Од „Електрокоин“ додаваат дека плаќањето данок на виртуелни средства во Хрватска се врши според принципот на оданочување капитална добивка со стапка од 12 проценти, со услов средствата да бидат конвертирани во фиат валута во рок од две години од стекнувањето. По тие две години, добивката повеќе не се оданочува, велат соговорниците.

Bloomberg

„Овој принцип важи еднакво и за тргувањето и за плаќањата со криптовалути. Во двата случаи обврската за поднесување независна даночна пријава е на сопственикот на виртуелниот имот“, забележува „Електрокоин“.

Патем, годишниот обем на плаќања на крајните трговци што користат PayCek е приближно осум милиони евра, а интересно е што без оглед на флуктуацијата на цените на криптовалутите (што е значаен фактор за купување и продажба на криптовалути), плаќањата со нив растат и на оваа платформа и на глобално ниво. „Податоците за постојаниот раст на обемот и бројот на трансакции укажуваат дека покрај популацијата што го гледа криптосредството строго како инвестициска алатка, расте и бројот на корисници што со криптовалути плаќаат широк спектар животни потреби“, заклучуваат тие.

Во БиХ, како што веќе пишуваше „Блумберг Адрија“, со криптовалути практично може да се купи сѐ - од игла до локомотива, и тоа во повеќе градови, но и на голем број онлајн платформи.

Трансакциите се овозможени од апликацијата Lova, развиена од компанијата „Диџитал асетс менаџмент“ (Digital Assets Management) од Бања Лука. Истата компанија стои и зад првата криптоберза и криптоменувачница во таа земја - „Балкан крипто ексчејнџ“ (Balkan Crypto Exchange).

Depositphotos

Како што е наведено на нивната веб-страница, плаќањата преку оваа услуга моментално се можни на 126 физички локации во Босна и Херцеговина. Апликацијата исто така поддржува претворање на криптото во конвертибилни марки и обратно, трансакции во конвертибилни марки, испраќање и примање пари, како и плаќање стоки и услуги за правни лица.

Во Словенија плаќањата со крипто порано беа можни на 2.500 локации, сега на нула

Како што изјави за „Блумберг Адрија“ Тања Бивич Планкар, претседателка на „Блокчејн алијанс Јуроп“ (Blockchain Alliance Europe), случајот во Словенија е особено специфичен.

Имено, во таа земја плаќањата со криптовалути беа можни уште од 2019 година. „При купување со криптовалути трговецот, во зависност од понудата на давателот на услуги за плаќање, можеше да избере дали да прими крипто или фиат валута на сметката“, потсетува Бивич Планкар.

На почетокот на 2025 година во Словенија имаше околу 2.500 локации каде што можеше да се плаќа со криптовалути, но од 16 јуни нема веќе такви можности во земјата. „Зошто? Главно поради европската директива (англ. EU Travel Rule - Правило за патување на ЕУ), која бара KYC за секоја криптотрансакција. За трансакциите во фиат валути, KYC е неопходен за трансакции во износ над 5.000 евра во подрачјето на еврозоната. Покрај тоа, од 30 декември годинава сите даватели на криптоуслуги (англ. Crypto Assets Service Providers - CASPs) ќе мора да имаат и лиценца MiCA (англ. Markets in Crypto-Assets Regulation - европска регулатива за пазари на криптосредства)“.

Bloomberg

Според зборовите на соговорничката, компаниите што се занимавале со криптоуслуги во Словенија поради горенаведеното едноставно го пренасочиле своето дејствување кон региони надвор од Европската Унија.

„Новиот закон, кој моментално е во фаза на разгледување во Народното собрание на Република Словенија и го регулира прашањето за оданочување на криптовалутите, исто така не помага во целокупната ситуација бидејќи бара од секој што поседува крипто да води детална евиденција за трансакциите - за секое сатоши што го троши. Накратко, од земја што беше лулка на иновациите во областа на плаќањата со крипто, станавме земја што ги изгуби сите можности за плаќање со крипто“, констатира Бивич Планкар.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар