Македонците ем најсиромашни ем купуваат најскапи возила

Македонија и Словенија се многу слични, речиси исти, според големината на територијата и бројот на население, но тоа се веројатно единствените параметри по кои се совпаѓаме со Словенците. По ништо друго не може да се мериме со економски најразвиената република од поранешната југословенска федерација, вклучувајќи го и животниот стандард, кој е барем за 2,5 пати повисок во „дежелата“. Тоа се гледа, меѓу другото, и по бројот на продадени нови возила минатата година.

Во 2024 година во Словенија се регистрирани 53.018 нови патнички возила, што е за 8,4 проценти повеќе на годишно ниво, велат бројките на Словенечката стопанска комора. Македонските граѓани, пак, купиле четири пати помалку нови возила одошто Словенците лани, односно само 13.168 увезени нови возила регистрирала Царинската управа.

Во Словенија се продале убедливо најмногу нови возила во 2024 година во целиот регион Адрија, гледано во апсолутна бројка, освен во Хрватска, каде што се продале 63.806 нови возила. Но не треба да заборавиме дека Хрватска има речиси двапати повеќе жители од Словенија, така што во релативен однос Словенците убедливо водат.

Во Србија се продадени речиси 28.000 нови возила, а во Босна и Херцеговина само 12.000, што е помалку и од Македонија, додека БиХ има речиси двојно повеќе жители од земјава. Но затоа, пак, во БиХ се увезени речиси 59.000 половни возила, со што земјата е прва во регионот според доминацијата на половни возила на пазарот во однос на новите.

Во премиум класата разлика и по 15.000 евра за возило од пазар до пазар

Иако Македонија е меѓу најсиромашните земји во Европа, а во регионот Адрија има најниска просечна плата, граѓаните купуваат најскапи автомобили во просек. Направивме еден преглед по официјалните ценовници на локалните увозници на автомобили во сите пет земји (Словенија, Хрватска, БиХ, Србија и Македонија) каде што „Блумберг Адрија“ има редакција, така што избравме по еден модел од секоја класа: мал градски, ниска средна, средна и премиум класа.

Па така, моделот „клио“ на францускиот производител „Рено“ (Renault) во основната верзија во земјава се продава за 19.440 евра, што е најскапо меѓу сите пет пазари, додека најевтино е во Словенија, 15.790 евра. Тоа можеби е разбирливо, со оглед на тоа што „Рено“ има фабрика таму, каде што меѓу другите се произведува и моделот „клио“. Овој модел наедно е и најпродаван на словенечкиот пазар, со 2.229 возила продадени во 2024 година. Една класа погоре, моделот „астра“ на „Опел“ (Opel) во најевтината верзија чини 23.860 евра во Македонија, што овој пат е најевтино во набљудуваниот регион, додека најскапа „астрата“ е во Хрватска, со цена од 26,251 евро. Во средната класа, еден од бестселерите на сите пазари, моделот „октавија“ на чешка „Шкода“, во најбараната дизел верзија, најевтин е во БиХ, 27.502 евра, а најскап во Хрватска, 30.933 евра. Во Македонија е 30.660 евра, по што горе-долу за неколку стотини евра се разликува од другите пазари, освен на босанскиот. И во премиум класата, моделот „520 дизел“ на германскиот производител БМВ (BMW) убедливо најскап е во Македонија, 71.220 евра, додека во БиХ чини речиси 15.000 евра помалку, или 56,861 евро. Во Србија е 61,600 евра, во Словенија 62,250, а во Хрватска е 66,867 евра.

Познавачите на состојбите во бизнисот со автомобили велат дека врз цената на новите возила влијаат неколку фактори: набавната цена, транспортните трошоци, царините, данокот на додадена вредност (ДДВ) и други давачки, како на пример посебниот данок на моторни возила во Хрватска, кој во зависност од вредноста, силата на моторот, степенот на емисија на јаглеродни гасови,  може да изнесува и од стотина евра, па до триесетина илјади евра кај луксузните суперавтомобили. За целосно електричните возила во Хрватска таква давачка нема.

ДДВ за патничките возила, на пример, во Македонија е 18 проценти, најнизок е во БиХ, 17 проценти, а највисок во Хрватска, 25 проценти. Меѓутоа од пазар до пазар постојат даночни повластици доколку станува збор за возила што не загадуваат и сл. Царините исто така варираат, во зависност од тоа дали се увезуваат возила од ЕУ во ЕУ-членки (Хрватска и Словенија), каде што нема царини, од трговските договори на другите земји во регионот Адрија со ЕУ, Кина, Јапонија, Кореја и други пазари.

Освен тоа, Македонија секогаш ја плаќа цената на мал пазар, односно кога продавате релативно мал број на единици од каков било производ, вие не може да добиете поповолна цена како што добиваат големите пазари.

Карактеристично е што на сите пет пазари има пораст на бројот на нови продадени возила, од речиси безначаен еден процент во БиХ до 13.2 проценти во Македонија, која тука предничи во регионот.

Освен во Словенија, половните возила доминираат на пазарот

Но, и покрај оваа позитивна динамика на продажбата на нови возила, сепак во вкупниот обем на продадени возила доминираат убедливо половните, освен во Словенија, што повторно го истакнува моментот на највисокиот животен стандард што го уживаат во оваа земја во споредба со другите пазари во Адрија.

Во соодносот половни-нови возила, како што споменавме погоре во текстов, најголема е дискрепанцијата во БиХ, каде што лани во првите девет месеци (го немаме податокот за цела 2024 година) се увезени дури 58.632 половни возила наспроти 7.041 нов автомобил. Тоа значи дека во вкупниот број на увезени автомобили, половните учествуваат дури со 90 проценти. Во Македонија за цела 2024 година се увезени 41.483 половни возила или речиси 70 проценти од вкупниот број на увезени возила. Во Словенија тој сооднос е околу 43 проценти, во Хрватска е нешто помалку од 60 проценти, додека во Србија од вкупно увезените возила високи 83 проценти се половни.

Што се однесува до цените на половните возила, направивме мало истражување низ релевантните онлајн платформи за огласување во овие пет земји за да видиме како се движат цените на одредени модели од различните класи.

Па, видовме дека во најмалата класа, моделот што го избравме, „поло“ на германски „Фолксваген“ (Volkswagen), со популарниот турбодизел мотор, година на производство 2015-2016, најскапо се нуди во Македонија, од 7.500 до 9.500 евра, а најевтин е во Србија, каде што го огласуваат за 6.000-8.000 евра, во зависност од поминатите километри, нивото на опрема, колку е возилото зачувано итн. Моделот „фокус“ на „Форд“ (Ford), исто така со турбодизел мотор и истите години на производство, во Македонија се продава за 7.000-9.000 евра, што е многу сличен ценовен ранг како и за класа помалото „поло“ – уште еден доказ дека малите и штедливи германски автомобили отсекогаш држеле цена на овие балкански простори, но и во самата ЕУ. „Фокусот“ највисока цена достигнува во Хрватска, околу 10 илјади евра, а за најниска цена може да се најде во Словенија, и за 5.000 евра.

Една класа погоре, го избравме моделот „Це“ (С) на „Мерцедес“ (Mercedes - Benz), кој во варијантата на дизел мотор со 2.200 кубици најповолно може да го најдете во Словенија, од 10.000 до 20.000 евра, а најскап е во Македонија, од 17.000 до 24.000 евра. И на крајот, во т.н. „директорска“ класа, го споредувавме моделот „А6“ на „Ауди“ (Audi), кој во верзијата со турбодизел мотор, онаа што е најбарана на пазарот, чини најповолно во Словенија, од 13.000 до 23.000 евра, а најскапо повторно во Македонија, од 18.000 до 25.000 евра.

Внимателно со постарите возила

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека купувањето половно возило носи одредени ризици. На пазарот има многу автомобили со штелувани километри и скриени дефекти, предупредуваат од Авто-мото сојузот на Словенија (АМЗС). Многу е тешко тие да се забележат со површно гледање на автомобилот.

„Автомобил што изгледа многу убаво и добро одржувано може да има и повеќе од 300.000 километри или многу повеќе од прикажаната состојба. Со менување на воланот, рачката на менувачот, педалите и козметичките поправки, вистинската состојба на автомобилот може многу добро да се прикрие“, предупредуваат од АМЗС.

Depositphotos

На дигиталните табли, кои стануваат доминантни во ерата на дигитализација и електрификација, лажното внесување километри е брзо, едноставно и евтино, пишува Петер Кавчич, уредник на порталот на АМЗС -„Добер авто“ (DoberAvto.si). Тој советува купувачите темелно да ја проучат историјата на користениот автомобил што сакаат да го купат. Тоа можат да го направат со помош на сервисната книшка, во која може да се провери кога и на колку километри автомобилот бил сервисиран.

Освен сервисната книшка, за историјата на автомобилот може многу да помогне проверката на бројот на шасијата. Платформите за проверка на историјата на возилата, како што се „ауто-км“ (auto-km) и „вин чек експерт“ (wincheckexpert), располагаат со бази на податоци за стотици милиони возила и нудат можност да се провери дали е извршена манипулација со километражата, што незаконски ја зголемува цената на возилото. Потоа, дали возилото учествувало во сообраќајна несреќа односно дали било оштетено или, пак, дали е можеби украдено од некоја земја.