Кој плати највисока цена поради монетарното затегнување?

Расте загриженоста дека еврозоната е на работ на исцрпеност откако податоците покажаа дека првпат по март годинава се намали економијата во приватниот сектор во еврозоната. Според економистите, еврозоната се движи кон стагнација. Производството слабее, потрошувачите и натаму ги стегаат ремените, иако инфлацијата забавува, а платите растат.

Поради ваквите податоци погледите се вртат кон ЕЦБ. Некои претставници на банката се сè позагрижени поради бавниот импулс и предупредуваат дека цврстата монетарна политика не смее предолго да ја задушува економијата.

Паралелно, расте оптимизмот дека до крајот на годината каматите дополнително ќе се намалат. Од ЕЦБ веќе стигнуваат сигнали за ново намалување уште во октомври или поверојатно во декември. И во САД се очекува дека до крајот на годината Фед ќе продолжи со политиката на намалување на каматната стапка најмалку уште за 50 базични поени.

Аналитичарите на „Блумберг Адрија“ прогнозираат дека во Македонија каматата ќе се намали барем за уште 30 базични поени до крајот на годината, а и Србија ќе ги следи потезите на ЕЦБ и до крајот на годината каматата ќе падне на пет отсто.

Германија плати најмногу

Очекуваното намалување на каматните стапки може да даде поддршка за зголемување на економската активност, особено во економиите што скапо го платија монетарното затегнување.

Според Синиша Наумоски, професор во институтот за бизнис и менаџмент „Хајделберг“, највисоката цена ја платија земјите од Европската Унија. „Последиците од високите трошоци за задолжување ќе се чувствуваат и во следниот период“, вели тој.

Движење на БДП во еврозоната во последните пет години/Bloomberg Terminal

„Ефектот од монетарното затегнување на ниво на Европската Унија, особено во еврозоната, но и во САД, е дека земјите се блиску до рецесија. Оваа 2024 година ќе ја завршат со економски раст што нема да надминува еден отсто, а прогнозите за следната година се дека растот ќе стигне до 1,4 отсто, а во 2026 година до 1,6 отсто“, вели тој.

Според него, највисоката цена ја плати Германија, најголемата економија во ЕУ. По десетгодишен значителен раст, земјата се соочи најпрво со проблемите што ги донесе пандемијата, а потоа и конфликтот во Украина, кој влијаеше на цената на енергентите. Земјата остана без рускиот гас, од кој беше многу зависна.

„Енергентите што се главен трошок на германската економија многу поскапеа и тоа е главната причина што земјата е на работ на рецесија“, вели Наумоски.

Движење на БДП во Германија во последните пет години/Bloomberg Terminal

Вистински предизвик во следниот период за кој се најавува натамошно олабавување, според Наумоски, ќе биде од една страна „да се сведе инфлацијата на целта од 2 отсто до средината на идната година, а притоа да се избегне рецесијата“.

Македонскиот раст ќе зависи од реализацијата на капитални проекти

Земјите од регионот имаат повисоки стапки на раст, но тоа не значи дека монетарното затегнување ќе остави последици.

„Кај нас и годинава ќе се гледа ефектот од затегнувањето. Лично мислам дека растот годинава нема да надмине 1,5 отсто“, вели Наумоски.

Првиот проблем е лошата структурна поставеност на македонската економија, која особено е видлива во кризни времиња какви што имавме во периодот на високите стапки на инфлацијата и претходно, кога се појавија тесни грла во синџирот на снабдување.

„До израз дојде и ниската продуктивност. Како економија со пониска стапка на раст за околу четири пати во однос на ЕУ и на Германија, ниската продуктивност особено се гледа во време на големи промени на пазарите“, вели Наумоски.

Според него, за идната година многу работи ќе зависат од новиот буџет и од компонентата за капитални инвестиции во него и, се разбира, од капацитетот за реализација на таа компонента. Во секој случај следната година треба да очекуваме раст што ќе биде повисок од годинашните 1,5 отсто.

НБРМ: Има ризици за растот

Монетарното олабавување месецов почна и во земјава. Извршниот одбор на НБРМ на септемвриската седница ја намали референтната камата на 6,05 отсто односно за 25 базични поени. Ова беше прво намалување на основната камата во земјава од почетокот на кризата со високата инфлација.

Одлуката за намалување на каматата дојде во период на забавување на инфлацијата и забрзување на растот.

„Реалниот раст на домашната економија изнесува 2,3 отсто на годишна основа (1,2 отсто во претходниот квартал), при натамошен раст и на квартална основа. Така, во првата половина од годината е остварен раст од 1,8 отсто, што е блиску до нашата проекција од 1,9 отсто. Високофреквентните податоци за третиот квартал од 2024 година со кои се располага во моментов се ограничени. Засега, податоците за јули покажуваат реален годишен раст на прометот во вкупната трговија и на индустриското производство, наспроти нивниот пад во претходниот квартал“, соопшти НБРМ.

Истовремено, банката смета дека ризици за растот и натаму постојат. Тие се поврзани пред сè со случувањата во надворешното опкружување. Како домашен ризик, банката го наведува интензитетот со кој се остваруваат инфраструктурните проекти во земјава.