Дефицит до 3 отсто: Македонија до 2029 година ќе ги прекршува фискалните правила

Покривот се поправа кога времето е сончево за да не пропушта кога врне. По ова правило треба да се раководат владите кога станува збор за трошењето на јавните пари односно да трошат повеќе во услови на забавен економски раст и рецесија, а во подобри времиња да го држат буџетскиот дефицит околу нула или да остваруваат мал суфицит.

Но анализата покажува дека земјава не ги почитува правилата што сама си ги поставила со Законот за буџетите од 2022 година. Во членот 10 е наведено дека дефицитот на општата влада не смее да надмине три проценти од номиналниот БДП, вкупниот долг на општата влада не смее да надмине 60 проценти од номиналниот БДП, а гарантираниот долг не смее да надмине 15 проценти од номиналниот БДП.

Последната студија на „Фајнанс тинк“ и Фискалниот совет покажува дека во период од 16 години фискалниот дефицит бил повисок од законски утврдениот дури осум пати, еднаш бил на граница и седум пати бил усогласен со правилото.

„Анализата покажа дека експанзивната фискална политика се применува во текот на целиот анализиран период. Гледано од тој аспект, фискалната политика не е само во контрациклична функција, да изврши стабилизација на економските циклуси, туку истата таа е во функција на одржување на висока агрегатна побарувачка. Тоа доведува до зголемени трошоци, во форма на буџетски дефицити и зголемен јавен долг, што ја намалува флексибилноста на буџетот во економски кризи“, заклучуваат авторите на студијата.

Кога може да се прекрши фискалното правило за дефицит од три отсто?

Дефицитот во 2025 година ќе биде понизок од годинашниот, но ќе остане над законски утврдените три отсто. Во согласност со фискалната стратегија на Министертсвто за финансии, под три отсто ќе падне дури за пет години.

Прекршувањето на фискалното правило за дефицит од три отсто Владата го правда со усогласување на платите во јавниот сектор со колективните договори, покривање на достасаните, а неплатени обврски, дигиталната трансформација на јавниот сектор, поквалитетно здравство и образование, подобрување на студентскиот стандард, поттикнување рамномерен економски раст, како и со растот на пензиите за подобар животен стандард.

Според Фискалниот совет, ништо од овие причини не е основа за отстапување од фискалното правило за дефицит од 3 отсто.

Членот 10 од Законот за буџетите строго набројува во кои случаи може да се прекрши правилото. Тоа се природни катастрофи и екстерни шокови што влијаат на безбедноста или на животот и здравјето на луѓето, вонредна или кризна состојба, остри финансиски или економски шокови што резултираат со негативни или ниски стапки на раст на БДП (околу 0), а за чие надминување е потребна поддршка од фискалната политика.

Отстапувањето, според законот, може да биде во висина од 0,5 отсто од БДП на годишно ниво.

„Доколку буџетските расходи за одредени намени не се резултат на справување со последиците од ковид-кризата (2020-2022 година), енергетскиот шок (2022-2023 година) и нарушените вериги на снабдување заради глобалната фрагментација и глобалните конфликти, во согласност со пропишаното правило буџетскиот дефицит може најмногу да изнесува 3,5 отсто од БДП“, наведува Фискалниот совет во мислењето за буџетот за 2025 година.

Пензиите и платите се најголем трошок

Македонија се соочува со долгорочен структурен дефицит, вели во разговор за ТВ „Блумберг Адрија“ Глигор Бишев, претседател на Фискалниот совет. За да се надмине состојбата, потребно е да се зголеми ефикасноста на јавното трошење, а во моментов тоа расте.

„Пред ковид, уделот на јавните расходи во БДП изнесуваше меѓу 33 и 34 отсто од БДП. Во периодот на пандемијата се искачи на 38 отсто. Очекувањата беа дека ќе се врати на нивото од 2019 година, но не се случи тоа. Годинава јавните расходи ќе достигнат до 40 отсто од БДП. Најголем дел од нив се социјални расходи, зголемување плати и пензии и трендот покажува дека има резистенција за нивно движење надолу. Во исто време приходите достигнуваат меѓу 35 и 36 отсто од БДП“, вели Бишев.

Во буџетот за следната година од предвидените 6,5 милијарди евра за расходи, над четири милијарди се за социјални трансфери и субвенции.

Расходите за исплата на плати се проектирани на ниво од околу 48,1 милијарди денари (782 милиони евра) или осум отсто повеќе од лани. Сумата за плати за државниот апарат е речиси иста како сумата предвидена за капитални инвестиции што треба да стимулираат раст.

Ваквиот пораст на расходите создава ризик од структурно зголемување на буџетскиот дефицит и потреба од задолжување.

„Структурната компонента на трошењата, која вклучува долгорочни обврски како социјален надомест и плати во јавниот сектор, го ограничува флексибилниот капацитет на фискалната политика. Овие фиксни трошоци не се намалуваат при економски пад и ја намалуваат ефикасноста на стабилизациските мерки, што ја нагласува потребата од дополнителни фискални правила за ограничување на порастот на расходите“, се наведува во студијата на „Фајненс тинк“ и Фискалниот совет.

Да се ограничи растот на јавните расходи

Во мислењето на Фискалниот совет за буџетот за следната година се наведува дека и во 2025 година ќе продолжи влошувањето на структурата на јавните расходи, во кои доминираат социјалните субвенции и трансфери, платите на преобемната и неефикасна јавна администрација, како и високите плаќања за каматите од јавниот долг.

„Фискалната историја ни потврдила, за разлика од реализацијата на приходите, јавните расходи не само што се реализираат целосно туку најчесто и се натфрлаат споредено со првично одобрениот буџет. Затоа, како Фискален совет, сметаме дека во оваа област постои фискален ризик што треба постојано да се мониторира“, се наведува во мислењето.

Оптималната граница на расходите би била околу 36,5 отсто од БДП наместо сегашните близу 40 отсто и затоа советот предлага да се воведе ограничување, јавните расходи да можат да растат најмногу до висината на растот на номиналниот БДП.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар