Колкав е финансискиот имот на македонските домаќинства: Глобалниот расте

Глобалните финансиски средства на приватните домаќинства забележале раст од 7,6 проценти во текот на минатата година, покажува се наведува во Извештајот за глобално богатство (Global Wealth Report 2024:Surprising relief) на „Алијанц“ (Allianz), германскиот осигурителен гигант, кој ги анализира средствата и долгот на домаќинствата во речиси 60 земји. Ова е сосема доволно, а и повеќе од тоа, да се надоместат загубите од претходната  година (-3,5 проценти).

Извештајот покажува дека во текот на 2023 година имало значително помалку вложувања, но економиите покажале отпорност, а пазарите дури и значително пораснале. Вкупниот финансиски имот изнесувал 239 билиони евра (т.е. 239 илјади милијарди евра) на крајот на 2023 година. Трите главни категории на средства имале нерамномерен раст. Хартиите од вредност (11 проценти) и осигурувањето/пензиите (6,2 проценти) имаа корист од растот на берзите и од повисоките каматни стапки и пораснале значително побрзо од просекот во изминатите десет години. Од друга страна, растот на банкарските депозити падна на 4,6 отсто по силниот раст во годините на пандемијата, забележувајќи едно од најниските зголемувања во последните 20 години.

Многу економии во светот закрепнале во 2023 година. Само две земји, Нов Зеланд и Тајланд, забележале негативни стапки на раст. Растот бил релативно рамномерен во сите региони, особено во Азија и во Северна Америка, и двата имале стапки на раст над 8 проценти, при што САД (8,6 проценти) имале дури и повисока стапка на раст од Кина (8,2 проценти). Како резултат на тоа, разликата во растот на економиите во развој во однос на развиените економии повторно значително се намалила и била само два процентни поена минатата година. Во шест од последните седум години, економиите во развој во голема мера ја загубија својата предност кога станува збор за растот.

„Релативно послабиот раст на посиромашните земји ја одразува новата реалност на фрагментираниот свет. До 2017 година, кога настана трговскиот спор меѓу САД и Кина, посиромашните земји сè уште имаа предност во економскиот раст од 10 процентни поени во однос на побогатите земји. Сите ние ја плаќаме цената на глобалните поделби и несогласувања, но економиите во развој најмногу ќе го почувствуваат тоа. Во помалку поврзан свет има повеќе нееднаквост“, вели Лудовик Субран, главен економист на „Алијанц“.

Минатата година продолжило и нормализирањето на новите инвестиции во штедење по големиот раст во пандемиските години, кога всушност имаше принудно штедење: забележано е намалување од 19,3 проценти, на три билиони евра (три илјади милијарди евра). Падот речиси целосно се должи на банкарските депозити. Кога ќе се сведат билансите, банките низ светот добиле само 19 милијарди евра, што е пад од 97,7 проценти. Најодговорни за тоа се домаќинствата во САД, кои ликвидирале депозити во вредност од 650 милијарди евра.

Зголемен интересот за вложувања во акции и во други инструменти

Од друга страна, другите две категории на средства ја задржале својата популарност меѓу штедачите. Вложувањата во хартии од вредност повторно се зголемени, за 10 проценти. Сепак, има значителна промена кај фаворитите во оваа класа на средства. Штедачите остварија големи добивки во обврзниците благодарение на пресвртот кај каматните стапки. Дополнително, осигурувањето/пензиите се покажаа релативно стабилни, па така падот на новите инвестиции во заштеди низ светот изнесува само 4,9 проценти.

Иако промената на каматните стапки не влијаела значително на финансискиот имот, сепак имала видливо влијание врз пасивата во билансите на приватните домаќинства во 2023 година: растот на приватниот долг дополнително ослабна на 4,1 процент низ светот, што е најнизок раст во последните девет години. Вкупниот износ на обврските на приватните домаќинства изнесува 57 билиони евра на крајот на 2023 година. Ослабнување на растот на долгот е забележано во 2023 година речиси во сите региони. Овој тренд е особено изразен во Западна Европа и во Северна Америка, каде што растот е повеќе од преполовен, на 1,1 и 2,9 проценти, соодветно. Бидејќи номиналниот раст на глобалната економска активност остана покачен поради инфлацијата, стапката на глобалниот долг (обврските изразени како процент од БДП) падна трета година по ред, за 1,5 процентни поени, на 65,4 проценти. Тоа е три процентни поени помалку од пред 20 години.

Релативно силниот раст на активата и релативно слабиот раст на пасивата доведоа до значително зголемување на вкупните нето-финансиски средства (финансиски средства минус пасивата) од 8,8 проценти. Вкупните нето-финансиски средства изнесуваат 182 билиони евра (182 илјади милијарди евра) на крајот на 2023 година, што претставува зголемување од речиси 15 билиони евра во однос на претходната година и е исто така за 4 билиони евра повеќе од претходната рекордна вредност од 2021 година.

Недвижностите претставуваат друга категорија на средства на кои зголемените каматни стапки имале негативно влијание. Овој сектор забележал најнизок раст во последните 10 години со само 1,8 проценти, додека во Западна Европа паднал за 2,2 проценти. Но и претходно стапките на раст на недвижностите заостанувале на повеќето пазари зад финансискиот имот. На пример, во Северна Америка годишната разлика била речиси еден процентен поен во текот на изминатите две децении, што се должи на фактот дека долгорочните капитални добивки за недвижен имот се пониски од оние за акции. Иднината веројатно ќе донесе уште повеќе предизвици со оглед на зголеменото влијание на климатските промени врз недвижностите. Иако медиумите се полни со вести за природни катастрофи, трошоците за премин кон еколошки поодржливи згради (т.н. транзициски ризици) ќе имаат поголемо влијание на долг рок. Проекциите за индексот на цените на куќите (House Price Index - HPI) според различни климатски сценарија до 2050 година покажуваат пад од 20 проценти или повеќе, за многу пазари. Вредноста на недвижностите во пазарите што се опфатени во извештајот може да се намали за 30 билиони евра.

„Во иднина цените на недвижностите ќе се одредуваат еднакво според локацијата и според енергетската ефикасност“, вели Хазем Кричене, еден од авторите на извештајот. „Иако поголемите физички ризици се неизбежни, тоа не важи и за транзициските ризици: тие се резултат на политички одлуки. Австралија го покажа тоа со својот пример. Амбициозните климатски политики би можеле да доведат до остар пад на потрошувачката на енергија, намалувајќи го влијанието врз цените на недвижностите. Потенцијалните големи загуби на другите пазари се јасен повик за ефикасна и ефективна климатска политика. Сè уште не е предоцна“.

Македонија го следи светскиот тренд – побрз раст на финансискиот имот на домаќинствата

Иако Македонија не е опфатена во извештајот на „Алијанц“, од Извештајот за финансиска стабилност што го изработува Народната банка, може да се види дека во 2023 година финансиските средства на секторот домаќинства продолжиле да растат, и тоа побрзо во споредба со претходната година – раст од 9,8 проценти, наспроти 6,1 процент во 2022 година.

Наедно, учеството на финансиските средства на секторот домаќинства во бруто-домашниот производ се зголемило за 3,2 процентни поена и достигнало ниво од 69 проценти. Најголемиот дел од растот на финансиските средства произлегува од вложувањата на домаќинствата во депозити кај домашните банки и штедилници (со придонес од 49,9 проценти), како и од вложувањата во приватните пензиски фондови (со придонес од 42,4 проценти). Домаќинствата традиционално се најзначајниот депонент во македонскиот банкарски систем, кои зафаќаат над 65 проценти од вкупните депозити во банките. Во текот на 2023 година нивните средства вложени во банките бележат раст (за 25,73 милијарди денари или за 7,8 проценти), што претставува забрзан раст во однос на претходната година (кога тие се зголемија за 19,4 милијарди денари или за 6,3 проценти). Притоа, растот на денарските депозити (од 18,6 милијарди денари или за 11,9 проценти) имаше најголем придонес (72,5 проценти) во годишното зголемување на вкупните депозити од секторот домаќинства.

„Побрзиот раст на денарските во споредба со девизните депозити на домаќинствата е показател за задржана и засилена доверба на јавноста во банките и домашната валута и обновување на процесот на денаризација на депозитите, кој речиси запре во текот на претходната година во услови на зголемена неизвесност со почетокот на воениот конфликт во Украина и шокот кај светските цени на примарните производи, особено на енергентите“, објаснуваат од Народната банка.

Во услови на повисоки приноси и стабилни очекувања растат и долгорочните депозити на домаќинствата, по подолг период на нивно намалување, при што нивната годишна стапка достигна 25,7 проценти, највисока во последните десетина години. Овие промени се поддржани и од измените во инструментот за задолжителна резерва, кои беа насочени кон зголемување на денаризацијата и на рочноста на депозитите, додаваат од НБРСМ.

Од НБРСМ коментираат и дека домаќинствата покажуваат мала склоност за преземање пазарни ризици. Иако, во изминатите години, во услови на ниски каматни стапки, се бележи одредено пренасочување на средствата кон алтернативни финансиски инструменти (како што се доброволните пензиски фондови, полисите за животно осигурување, уделите во отворени инвестициски фондови или на странските финансиски пазари), а се забележувa и висок раст на вложувањата во државни обврзници (од 14 милиони денари во 2022 година на 2,6 милијарди денари во 2023 година), главно во државни граѓански обврзници. Сепак учеството на овие вложувања и натаму е скромно во споредба со банкарските депозити.

Што се однесува на задолженоста на домаќинствата, и во 2023 година има тренд на постепено зголемување на нивото на долгот на овој сектор, кое лани и забрзало и изнесува 8,4 проценти (наспроти 7,3 проценти во претходната година). Стапката на задолженост на домаќинствата, мерена преку учеството на вкупниот долг на домаќинствата во бруто-домашниот производ, се зголемила (за 1 процентен поен во однос на крајот од претходната година) и изнесувала 30,4 проценти и е на ниво карактеристично за земјите со слично ниво на развиеност, но е пониско од поразвиените земји.

Во 2023 година раст бележи долгот на домаќинствата кон речиси сите кредитори, но двигател на растот и натаму е долгот кон домашните банки, кој преовладува во вкупниот долг на домаќинствата (со учество од 89,5 проценти) и определува повеќе од 70 проценти од растот на вкупниот долг на домаќинствата. Во 2023 година позначителен раст бележи долгот кон финансиските друштва. Сепак, неговото учество во вкупниот долг и натаму е ниско (околу 4 проценти) и не упатува на ранливости на ниво на вкупното население, но може да биде значителен ризик за одредени категории домаќинства што се повисоко задолжени во однос на доходот.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар