Македонските компании соочени со трговска војна: Нова шанса наместо песимизам

Администрацијата на САД, предводена од претседателот Доналд Трамп предизвика тектонски потреси на финансиските пазари откако најави таканаречени реципрочни царини во трговијата со повеќе земји во светот, вклучително и за Македонија, а потоа само неколку часа откако стапија на сила тие беа паузирани на 90 дена, освен за Кина каде што имаше дополнително зголемување на царините. Во очигледниот обид да ја преобликува глобалната трговија, Трамп покажа дека е подготвен на сѐ.

Од целиот галиматијас што го предизвика американската администрација, најзагрижувачка е непревидливоста на потезите на Трамп односно на неговите политики што носи неизвесност и потешкотии при носењето на краткорочните и долгорочните планови на компаниите, но и воопшто на извршните и монетарните власти на глобално ниво. Анализиравме како македонските компании гледаат на новата реалност и дали има опасност по македонската економија доколку Трамп повторно ја разгори трговската војна по тримесечниот мораториум.

Промени имало и ќе има

Една од последните најави на Трамп, пред да го воведе мораториумот за новите царини, кои за Македонија изнесуваа 33 проценти, беше дека САД ќе воведат дополнителни царини за увоз на фармацевтски производи. За оваа проблематика поразговаравме со Душан Пецовски, главен извршен директор на „Реплек“.  

„Сведоци сме на големи промени на финансиските пазари и на синџирите на снабдување на глобално ниво, кои секако влијаат на работата и на домашните компании. Неизвесната состојба во која се наоѓаат светските пазари, особено влијае на компаниите кои ги пласираат своите производи на странските пазари. Но, промени имало и ќе има. Ние работиме врз основ на долгорочна стратегија која предвидува промени, но и нуди различни чекори како тие да се искористат во насока на раст на компанијата. Дури и во периоди на промени и поместување на позициите во глобалната економија, постојат нови можности и шанси“, вели Пецовски.

Душан Пецовски, главен извршен директор на„Реплек АД“

Тој додава дека „Реплек“ во моментот нема пласман на своите производи на пазарот во САД, но и дека овој пазар е интересен и дека компанијата прави анализи за можностите што ги нуди.

„Нашето портфолио расте, така што ние сме во постојана потрага по нови пазари. Скоро секоја година имаме влез на нови пазари и зголемување на количините на пласираните производи надвор. Во таа насока на царините гледаме како нова рамка во меѓународната трговија, но тоа не е демотивирачки за нас и понатаму продолжуваме да гледаме на пазарот во САД како потенцијал за нашата компанија“, вели Пецовски.

На прашањето како евентуалните нови царини од САД би влијаеле на глобалниот пазар на фармацевтски производи, Пецовски вели дека „Реплек“ е извозно ориентирана компанија и над 75 проценти од нејзиното портфолио се пласира на пазарите во над 25 земји.

„Нашето портфолио е солидно позиционирано и соодветно диверзифицирано на различни пазари во светот, тргнувајќи од пазарите на Европската унија, регионот Адрија, во земјите на Блискиот исток, во Африка, Југоисточна Азија, како и на пазарите во ЗНД. Таквата позиција ни дава поголема стабилност и отпорност на глобалните промени, бидејќи имаме добар баланс на пазарите што е дел од нашата извозна тактика. Работиме и на зајакнување на постојните позиции и во таа насока тековно отвораме наши претставништва во земјите од регионот, но и ЕУ“, вели Пецовски.

Последици веќе се чувствуваат

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека македонскиот извоз кон САД во 2024 година се зголемил за 220 отсто споредено со 2023 година. Иако растот изгледа огромен, вредноста на извозот не е особено значајна. Во текот на минатата година од Македонија кон САД се извезени стоки во вредност од над 118 милиони евра, што е незначително во однос на вкупниот извоз на земјава. Според статистичките податоци што се однесуваат на минатата година, од Македонија на американскиот пазар најмногу завршуваат машини и транспортни уреди. Од вкупно 118 милиони долари, над половина од вредноста на извозот е остварена токму од такви производи. Следните позначителни ставки се храната, живите животни, пијалаците и тутунот.

Ако директните последици барем засега се сведени на минимално ниво, индиректните последици веќе на големо се чувствуваат. Имено, во Македонија веќе почнаа да се затвораат фабрики што ја снабдуваат со делови европската автомобилска индустрија, а некои од нив најавија отпуштања поради намалениот обем на работа. „Аптив“, чии главни клиенти се „Фолксваген“ и „Стелантис“, ја затвора фабриката во околината на Скопје и ќе отпушти околу 500 работници, а „Џонсон Мети“, најголемиот извозник од Македонија, најави намалување на бројот на вработени поради намалениот обем на работа. Се чини дека овој негативен бран во автомобилската индустрија поради тарифите на администрацијата на Доналд Трамп наскоро може да прерасне во цунами, кое ќе ги поплави и Македонија и земјите од регионот Адрија, каде што има значителен број извозни капацитети коишто живеат од европската автоиндустрија.

Можен пад на БДП

Центарот за истражување и креирање политики (ЦИКП) од Скопје неодамна направи анализа за можните ефекти врз извозот на економиите од Западен Балкан доколку претседателот Трамп ги воведе царините за увоз од ЕУ.

„Доминантното влијание на Германија во Западен Балкан е очигледно. Германија е главната извозна дестинација за овој регион. Ако Германија падне, ќе страдаат и економиите на Западен Балкан. Речиси 50 проценти од македонскиот извоз е во Германија, Босна и Херцеговина извезла стоки за 1,46 милијарда долари во 2023 година, а Србија во последните години бележи зголемена стапка на извоз во Германија“, изјави Горан Миладинов, експерт од ЦИКП за економетрија и демографија.

Бидејќи деловите за машини и возила претставуваат најголеми групи извозни производи во вкупниот извоз на Македонија и на Србија, може да се претпостави дека овие две земји од Западен Балкан имаат најголем ризик од пад на извозот во Германија поради падот на таа економија.

ЦИКП направи симулација според две сценарија за ефектот на царините врз падот на БДП кај економиите од Западен Балкан. Првото сценарио претпоставува годишен пораст на индексот на потрошувачки цени (ИПЦ) од 10 проценти, годишно намалување на извозот како процент од БДП од 10 проценти и годишно намалување на странските директни инвестиции (СДИ) од 5 проценти. Второто, попесимистичко сценарио, претпоставува годишен пораст на ИПЦ од 10 проценти, годишно намалување на извозот како процент од БДП од 10 проценти и годишно намалување на СДИ од 5 проценти. Според првото сценарио, најголем удар врз растот на БДП може да се очекува за Босна и Херцеговина и Црна Гора, а најмал удар за Србија, а потоа и за Албанија (освен во 2025 година). Големо забавување на растот на БДП би се очекувало и за Македонија, кој ќе се стабилизира дури во 2029 и 2030 година, кога ќе биде висок како во базичниот период. Според второто сценарио, сите земји во сите години од проектираниот период 2025-2030 би забележале негативен економски раст (освен Србија во 2025, 2027 и 2030 година). Според овие проекции од второто сценарио, Македонија би се соочила со најголемо забавување на растот на БДП, од -8 отсто на -9 отсто во периодот 2027-2029 година. Србија, пак, повторно би имала најмало забавување на растот на БДП и во ова сценарио.