Како ќе се прехраниме: Сушите и поплавите се новото нормално

Антички урнатини, заборавени бродоломи и изгубени села лани излегоа на виделина поради сушата што го зафати европскиот континент. Годинава Европа се соочува со високи температури порано од лани.

Во земјава практично секој ден во некој регион има силно невреме со тешки последици. Последниот случај е во Делчево. Сликите оттаму се како извадени од некој филм за апокалипса. Експертите предупредуваат дека ваквите временски услови ќе ни станат новото нормално.

Прашањето што виси е како во вакви услови да обезбедиме храна, особено сега, кога инфлацијата движена главно од цените на енергентите и храната станува поупорна одошто се планираше и ќе ја мачи глобалната економија и во текот на оваа година. Земјоделците се обидуваат да најдат начин да произведат, но можностите стануваат сè поограничени.

„Климатските промени силно ги зголемуваат притисоците врз почвата, водата, земјоделските култури и домашните животни и мора да се знае како да се справиме со тоа. Земјоделските производители често прибегнуваат кон таканаречената автономна адаптација, го менуваат времето на сеидба, применуваат нови сорти и хибриди што се потолерантни на суша и топлотен стрес, ги заменуваат техниките што ги применуваат со поефикасни (капково наводнување, покровни култури, затревување...), но сето тоа е недоволно“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ професорот Ордан Чукалиев од Факултетот за земјоделски науки и храна во Скопје.

Земјоделците се многу мали, не можат да се справат со промените

Земјоделските работи се во полн ек, но по секое силно невреме со денови не се влегува во нивите, велат земјоделците. Друг проблем е што ваквите временски услови се причина сè почесто да се јавуваат болести кај растенијата што треба да се третираат, а тоа ги зголемува производствените трошоци, а ги намалува приносите.

Климатските промени се еден од позначајните ризици што можат да го ограничат земјоделското производство кај нас. Република Северна Македонија е лоцирана во делот на Европа каде што земјоделскиот сектор е најсилно погоден од климатските промени.

Главен проблем за македонските земјоделци да не можат да се справат со овие предизвици е тоа што се многу мали. Според Чукалиев, земјоделскиот сектор кај нас се базира на огромен број мали земјоделски производители. Околу 180.000 земјоделски стопанства наведува Заводот за статистика, односно околу 70 илјади земјоделски стопанства активно произведуваат според регистрите на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство. Просечното земјоделско стопанство е мало по физичка (околу два хектара) и економска големина (најголем дел од стопанствата остварува вкупен приход помал од 3.000 евра). Овие стопанства се многу мали и не можат да си дозволат инвестиции во унапредување на технологиите, примена на адаптациски мерки и постојано се на работ на егзистенцијата. Тоа е една од причините за намалување на приносите во земјава.

Проф. д-р Ордан Чукалиев, Факултет за земјоделски науки и храна / Јутјуб

„Република Северна Македонија има меѓу најниските приноси на пченка и пченица во Европа, што укажува на ниски капацитети за приспособување. Дополнително, старосната структура е исклучително неповолна, земјоделците се сè постари, а многу малку млади луѓе се гледаат себеси во секторот. Образовната структура е далеку од онаа што е неопходна за квалитетно и рентабилно земјоделско производство, најголемиот дел производители се со основно и средно образование што не е во областа во земјоделството. Учеството на струката, односно на луѓето што имаат образование во областа на земјоделството (средно, вишо, високо) е многу мало, помалку од еден отсто“, објаснува тој.

Соодветно образование – прв чекор кон намалување на штетите

Земјоделските производители управуваат со околу 1,2 милион хектари, што е околу половина од територијата на државата, користат повеќе од 60 отсто од водата и се грижат за милиони животни (домашни животни, риби, пчели...).

Покрај другото, тие обезбедуваат намирници што ги користиме секојдневно и силно сме изложени на квалитетот и безбедноста на храната што ја обезбедуваат тие. „Значи, образованието не само што ќе ги подигне капацитетите за приспособување кон климатските промени туку ќе обезбеди секој од нас да се чувствува сигурно кога ги консумира плодовите на домашното земјоделско производство“, вели Чукалиев

„Кога имате правни проблеми, му се обраќате на адвокат, здравствени проблеми кај лекар и така натаму. Само во земјоделството се дозволи кој стигне да се занимава со производство без да докаже дека е стручен да управува со ресурсите, да се грижи за посевите и животните, да произведува безбедна и квалитетна храна и притоа да не предизвика негативни последици по здравјето, ресурсите, животната средина и на крајот своето стопанство да им го предаде на наредните генерации во состојба што ќе му овозможи континуитет на земјоделското стопанство“, вели тој.

 

Во моментов проблеми има само во јужна Пелагонија

Невремето што стана секојдневие е вообичаено за овој период од годината. Според науката, најчесто станува збор за доста интензивно невреме, кое вообичаено е локализирано и не зафаќа поголеми региони. Додека штетите на ниво на фарма може да бидат екстремно високи и да ги доведат погодените стопанства до ризик по нивниот опстанок, на национално ниво сè уште нема знаци за посилни реакции на продуктивноста и вкупната продукција, за зимските и ранопролетните култури.

Перо Стојкоски, претседател на Асоцијацијата на земјоделци, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека засега состојбата е под контрола.

„Кај пченицата состојбата е добра. Засега имаме надеж дека приносите годинава ќе бидат добри. Тутунот е во фаза на расадување. Значи, дури и да има невреме, има време да се реагира и да се санира. Но, на долг рок, земјоделците немаат капацитет сами да се справуваат со климатските промени“, вели Стојкоски.

И според Чукалиев, анализираните индикатори, преземени од ФАО, не покажуваат посериозни проблеми по производството, освен во јужниот дел на Пелагонија.

Оваа анализата укажува дека во поголемиот дел на територијата на земјата „аномалијата на нормaлизираниот вегетациски индекс е позитивна или блиску до повеќегодишните просечни вредности“. Тоа укажува на добра состојба со вегетацијата на културите. Мали проблематични области се забележуваат во јужниот дел на Пелагонија, а причините за оваа негативна аномалија во однос на просечните вредности треба да се детерминираат со теренска посета на конкретната област.

Анализи на професорот Ордан Чукалиев

„Според овие анализи, не може да се каже дека растителното производство е во лоша состојба, напротив, не се забележуваат негативни појави кај ниту еден од индикаторите, а некаде има и многу подобри услови од вообичаените. Сепак сè уште постојат ризици за намалување на производството, но не поради временските услови. Постојат ризици за недоволно квалитетна заштита на растенијата, која може да доведе до поинтензивна појава на болести, проблеми со несоодветна примена на ѓубрето, како и други ризици што се поврзуваат со време што е повлажно и поладно од вообичаеното. Доколку се појават вакви проблеми, можни се редукција на приносите и намалување на производството. Доколку правилно се применуваат агротехничките мерки и процесот на производство се води според научните и стручните сознанија со кои располагаат земјоделските инженери, не би требало да се појават посериозни проблеми“, вели Чукалиев.

Цените на храната ќе зависат од увозот

Иако состојбата во земјава не е лоша, сепак ниските приноси не овозможуваат стабилни цени. Од година на година, земјава е се позависна од увоз на храна. Затоа цената на производите ќе зависи од глобалните случувања.

Во меѓувреме, за да се зголеми производството, во земјава нема да бидат доволни само државните субвенции. Потребни се вложувања што ќе овозможат анализи за да се види точното влијание на временските услови врз земјоделството.

„Влијанието на временските непогоди од локален карактер, анализирано со помош на јавно достапните алатки на глобално ниво, најверојатно не е доволно прецизно да се направат анализи за мали области, а развојот на национални системи што би биле базирани на националните податоци и би биле многу попрецизни и многу покорисни за земјоделскиот сектор и националната економија е спречен со недоволната транспарентност на податоците потребни за овие анализи. Поради тоа не може со сигурност да се каже колкаво е влијанието на временските непогоди врз производството, обезбеденоста со храна и евентуалните економски реперкусии на национално ниво“, вели Чукалиев.

Друг проблем е тоа што многу мал број македонски земјоделци ги осигуруваат посевите. Ниту компаниите не се расположени за склучување договори со нив. Од 11 осигурителни компании што оперираат на македонскиот пазар, само три нудат земјоделско осигурување.

Во најава е закон што ова осигурување ќе го направи задолжително, но, според Стојкоски, без државна поддршка, невозможно е земјоделците да се осигуруваат. До 2020 година, државата обезбедуваше субвенција за тие што осигуруваат, но интересот дури и тогаш беше слаб.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар