Долг од 60 отсто од БДП - невозможна мисија? Глобалните ризици ни го отежнуваат патот

Денеска ќе се одржи првата од двете аукции на државни записи и обврзници планирани за овој месец. На денешната аукција државата ќе собере 500 милиони денари (8,1 милиони евра), а до крајот на месецот за наплата стигнуваат 1.180.530.000 (19 милиони евра).

Следното задолжување по основ на државни хартии од вредност е планирано за една недела. Според календарот на Министерството за финансии, до крајот на годинава ќе се одржуваат по две акции секој месец, но таму се наведува и забелешката дека календарот е индикативен и може да биде предмет на измена.

Паралелно со овие задолжувања, течат анализите за ново задолжување на меѓународниот пазар на капитал во вредност од 950 милиони евра и уште 70 милиони кај домашните банки. Јавниот долг на крајот на првото полугодие од годинава изнесуваше 9,71 милијарди евра или 58,5 проценти од бруто-домашниот производ на државата. Според фискалната стратегија за до 2030 година, во следните две години тој ќе расте, а до крајот на деценијата ќе се врати на бараните 60 отсто од БДП.

„Блумберг Адрија“ ги праша експертите дали трговската војна ќе влијае на влошување на условите за кредитирање на надворешниот пазар во контекст на најавеното ново задолжување и дали е можно долгот да се стабилизира во рамките на мастришките критериуми (60 отсто од БДП) до крајот на деценијата ако се земе превид и задолжувањето за брзата пруга во износ од близу две милијарди евра, за кој гарант е Обединетото Кралство.

Тешко ќе биде долгот да се одржи на 60 отсто од БДП до 2030 година

За професорот на Правниот факултет при Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“, Ванчо Узунов, нема дилеми дека до 2030 година долгот ќе биде повисок од 60 отсто од БДП. Според него, до изборите власта ќе го одржува долгот на потребното ниво, а по нив, во зависност од исходот, ова прашање ќе стане ирелевантно.

„Новото задолжување има за цел враќање стари долгови и реализација на плановите на Владата, кои се преамбициозни и тешко дека ќе се остварат. Ако се продолжи вака, ни на среден ни на долг рок долгот нема да остане на 60 отсто од БДП“, вели тој.

Според Узунов, не е ни толку важно дали Владата ќе се задолжува, туку за што ќе се трошат парите. Изградбата на брза пруга по должината на коридорот 10 во моментов не е приоритет за државата, туку образованието.

„Ние немаме друг ресурс освен работна сила, нашиот фокус треба да биде тие луѓе што се тука да стануваат поквалитетни, пообразовани, поквалификувани да произведуваат повеќе, а тоа бара добро образование. Не дека не ни треба железница, ама има побитни работи во услови во кои може да дојдеме до точка да нема луѓе што ќе патуваат со воз и да нема компании чии производи ќе се превезуваат“, вели Узунов за „Блумберг Адрија“.

За професорот од „Американ колеџ“, Марјан Петрески, е важно Владата да води биде строго дисциплинирана во поглед на тековните трошења, „бидејќи во моментов тоа е значајно поврзано не само со дефицитот и долгот туку и со перзистентноста на инфлацијата“.

„Е, сега, дали таргетот од 60 отсто до 2030 година е одржлив, имајќи предвид дека моментално долгот е околу 58 отсто (меѓутоа под силно влијание на проектираниот БДП, календарот на отплата и пристигнување на веќе генериран долг итн.), како и имајќи предвид дека се најавуваат огромни инвестициски зафати, кои ќе повлечат и голем обем на финансирање преку надворешно задолжување? Би рекол дека одговорот е условно да, но со потреба од дисциплина и среќна комбинација на каматна стапка и економски раст“, вели тој.

За да се одржи долгот на сегашното ниво, според Петрески, треба номиналната стапка на раст да е поголема од ефективната каматна стапка на долгот и буџетот да оствари урамнотежено примарно салдо (она салдо што не ги зема предвид каматните отплати).

Новата еврообврзница ќе биде скапа

„Ако растот и каматната стапка се изедначат, што е веројатно во моменталните услови, тогаш дефицити што се околу или над 4 отсто ја прават целта недостижна. Позитивно е тоа што новите заеми за инфраструктурните проекти се гарантирани од Велика Британија, што ќе ја намали цената на задолжувањето. Кај еврообврзниците тоа нема да биде случај, односно таму ќе се постигне пазарна каматна стапка, која во моментов е релативно висока. Затоа, ако вкупниот каматен товар го надмине растот на економијата, тогаш ќе биде потребна уште поголема фискална консолидација“, објаснува професорот.

Според Бранимир Јовановиќ, аналитичар од Виенскиот економски институт, сè ќе зависи од тоа колку навистина ќе се повлекуваат британските пари и за што ќе се користат тие.

„Ама ако навистина почне да се гради пругата, мислам дека многу се мали шансите да се врати долгот под 60 отсто до крајот на 2030 година. Пругата се проценува на околу 2 милијарди евра, што е околу 15 отсто од македонскиот БДП. Тоа значи дека со тие пари јавниот долг би надминал 75 отсто од БДП. Претпоставувајќи буџетски дефицит од 2 отсто и инфлација од 3 отсто, ова значи дека реалниот раст на БДП треба да биде околу 5 отсто годишно, за долгот во 2030 година да падне на 60 отсто. Мислам дека нема шанси да се случи тоа“, вели Јовановиќ.

Бранислав Јовановиќ, економски аналитичар од Виенскиот економски институт

И за него, многу поважно прашање е дали Владата навистина може да ги изгради пругата и другите најавени проекти.

„Ако успеат во тоа, тоа ќе биде супер, па макар и ако долгот надмине 60 отсто. Ама јас навистина не мислам дека може да се случи тоа, судејќи според тоа што се случуваше изминатава година. Од унгарската милијарда, која ја зедовме пред една година  и за која толку помпезно се зборуваше дека ќе се користи за проекти во општините и за поддршка на фирми, досега не видовме ама баш ништо. Не гледам зошто би било поинаку со британските милијарди“, скептичен е Јовановиќ.

И Петрески потсетува на ризикот од пониско извршување на капиталните расходи, што ќе ја намали „дивидендата“ од задолжувањето.

„Затоа, во тој сегмент е битно да се вклучат, евентуално, британска експертиза и изведувачи со голем кредибилитет. Да заклучам, остварлива е целта до 60 отсто долг до крајот на деценијата ако и само ако фискалната консолидација следи јасна патека на постепено намалување на дефицитот, веројатно под 2 отсто од БДП до 2028-2029 година, и да се генерира барем мал примарен суфицит потоа. Ова да е придружено со јасно приоритизирање на капиталните проекти, со силно управување, за да се дојде до раст од продуктивност. Во меѓувреме, активно да се управува со долгот, на пример преку финансирање и рефинансирање со пониска цена и подолга рочност, концесионални кредитори, со цел да се намали каматниот товар. Во овој правец, унгарскиот заем одигра одлична улога“, смета Петрески.

Марјан Петрески, професор на „Американ колеџ“ во Скопје

Хаотичните политики на Трамп дополнителен ризик

Дали новото задолжување ќе се случи во период на отежнати кредитни услови на странските пазари поради трговската војна е тешко да се превиди затоа што политиките на Трамп се премногу хаотични, но и затоа што реакциите на пазарите понекогаш се чинат парадоксални, според Јовановиќ.

„Кога Трамп првпат ги објави царините на 2 април на таканаречениот ден на ослободување, каматите на речиси сите европски државни обврзници паднаа, а на американските пораснаа. Ова на прв поглед е парадоксално, ама се должеше на тоа што инвеститорите во тој момент немаа доверба во тоа што го прави Трамп и се свртеа кон европските хартии од вредност. Но оттогаш наваму европските камати пораснаа, а американските паднаа, што кажува дека инвеститорите полека го прифаќаат ова што го прави Трамп. По склучувањето на трговскиот договор помеѓу САД и ЕУ на крајот на јули, паднаа каматите и на европските и на американските обврзници (американските повеќе), што значи дека инвеститорите полека почнуваат да сметаат дека трговската војна е готова. Така што, ако нема некои големи изненадувања од страна на Трамп, не би очекувал големи турбуленции кај каматите, меѓутоа со него никогаш не се знае, па затоа треба да се биде на штрек“, вели тој.

Според Петрески, глобалните тензии од царинските политики на Трамп - особено трговските војни со Кина и воведувањето или заканите со нови царини кон ЕУ, Мексико и други трговски партнери - може да ги влошат условите за задолжување, но ефектите нема да бидат исти за сите економии.

„Попогодени ќе бидат земјите со висок долг и низок кредитен рејтинг, додека земјите што силно зависат од извоз ќе претрпат индиректно влијание, меѓутоа таму очекувам пазарот да има поголема доверба. Ако тензиите доведат до посилен долар, тогаш позначајни ќе бидат ефектите и за пазарите во развој, каде што финансирањето во долари игра значајна улога. Но ако се свртиме кон самите САД, тогаш тоа што може да се случи таму е всушност пад на приносите на нивните обврзници, бидејќи инвеститорите може да го третираат американскиот долг како сигурно прибежиште, односно сигурно средство за инвестирање, без оглед што причината за ваквите нарушувања е токму американската трговска политика“, смета тој.

Професорот Узунов смета дека може да има многу последици од политиките на Трамп, а една од нив да биде влошување на кредитните услови.

„Политиката на Трамп е тотално неконвенционална и урива еден систем што беше воспоставуван од Втората светска војна наваму. Трамп сега ја враќа работата многу назад и тоа ќе има промени врз целокупната светска економија – на правците на движење на трговијата, на странските директни инвестиции, финансиски пазари и синџири на снабдување и ќе има големи промени, а тоа може лесно да се одрази на условите за кредитирање, особено на некои земји. Сепак, нема да биде за сите исто, но за некои може да стане многу лошо“, смета Узунов.

Ванчо Узунов, професор на Правниот факултет при УКИМ во Скопје

Во ЕУ се заговара поместување на прагот за долгот од 60 на 90 отсто од БДП

И Европската Унија се соочува со раст на долгот. На крајот на првиот квартал тој изнесуваше 88 отсто од БДП, а промената на фискалната политика во Германија натера некои од аналитичарите да зборуваат за зголемување на прагот за задолжување од сегашните 60 на 90 отсто од БДП. Според нив, подигнувањето на прагот ќе ја зголеми кредитоспособноста на дел од земјите членки на ЕУ.

Професорот Петрески смета дека не е соодветно долгот да се набљудува преку просек во ЕУ, затоа што фискалните политики се во рацете на националните влади, и важно е што секоја влада прави со дефицитите и фискалната политика, а не како тоа изгледа кога ќе се упросечи на ниво на ЕУ.

„Има доста фискално дисциплинирани земји членки, но и такви што сè уште оперираат со релативно високи нивоа на долг, чии корени секако може сè уште да се најдат во глобалната финансиска криза и европската суверена криза од пред 15 и повеќе години. Второ, дури и ако го гледаме долгот како европски просек, повторно покачувањето на прагот од 60 на 90 отсто би било само нормативна промена, односно давање на земјите членки само повеќе простор за фискални дефицити и долгови, само што притоа нема да се каже дека правилото е прекршено“, вели тој.

Според Петрески, кредитоспособноста на една земја произлегува од довербата на пазарите во економските политики и одржливоста на економијата, односно дали таа може без проблем да го сервисира тој долг.

„Значи, ако инвеститорите перципираат дека ЕУ е подготвена да прифати поголем дефицит и долг, менувајќи го мастришкиот критериум, а притоа не понуди јасен план за раст и стабилизација, таму каде што е потребно, тогаш дури и некои инвеститори може тоа да го перципираат негативно и да се намали довербата. Во моменталните околности на намалени приноси на високозадолжените земји, како Италија и Грција, една таква промена би можела да се толкува и како солидарност и помал ризик од должничка криза, што на краток рок може да ја подобри нивната пазарна премија. Крајната линија, според мене, е дека прашањето за промена на прагот за долгот не е едноставно и мора да се гледа низ призмата на хетерогеноста во ЕУ во поглед на фискалната поставеност на секоја земја. Покачување на прагот нема само по себе да ја направи ЕУ покредитоспособна и да испорача раст. Сепак, ако Германија, која е традиционално чувар на фискалната дисциплина во ЕУ, се согласи на такво нешто, тогаш тоа е сигнал за голем пресврт во заедничката фискална рамка. Но тоа ќе бара посилен надзор и координација за да се избегне ситуација во која земјите што веќе имаат висок долг ќе западнат во поголеми проблеми, односно да продолжат да се задолжуваат без стратегија за одржливост на долгот“, објаснува Петрески.

Прагот е одамна пробиен и во ЕУ

Аналитичарот од Виенскиот економски институт, Јовановиќ, смета дека не е проблематично да се помести границата за задолжување „затоа што нема речиси никаква теоретска или емпириска оправданост јавниот долг да се смета за висок штом надмине 60 отсто од БДП. Има многу други параметри што се во игра, како каматната стапка, економскиот раст, довербата од инвеститорите и слично. Според него, подигнувањето на прагот за јавниот долг на 90 отсто од БДП би требало да влијае позитивно на растот – затоа што ќе отвори простор за поголеми државни трошења.

„Меѓутоа, како и обично, ѓаволот лежи во деталите. Првиот детаљ е што ЕУ има неколку фискални правила, не е само ова за долгот. Има правило за фискалните расходи, има правило за колку треба да се намалува долгот ако надминува 60 и 90 отсто, има правило и за фискалниот дефицит (дека не смее да биде над 3 отсто од БДП). Така што, не е доволно само да се крене прагот за долгот од 60 на 90 отсто, треба да се ревидираат и овие други правила, барем некои од нив. А вториот детаљ е дека многу од земјите веќе имаат јавен долг над 90 отсто. Три од четирите најголеми економии – Франција, Италија и Шпанија имаат долг од над 100 отсто, така што тие секако би го надминале и евентуалниот нов праг“, вели тој.

За професорот Узунов, мастришкиот критериум за долг од 60 отсто од БДП е минато уште од времето на пандемијата.

„Има само неколку економии во светот што имаа долг до таа граница. Оттука, дали и формално ќе се помести прагот не е некоја голема реформа и промена. Но околу тоа дали ќе бидат покредитоспособни зависи од тоа за што ќе се употребуваат парите, дали економиите, и кои економии, ќе стануваат поконкурентни, способни да креираат повисоки стапки на раст и со тоа да отплаќаат долгови, а тоа да не влијае на нивната економија“, вели тој.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар