Данокот од криптозаработките енигма во Македонија

Криптосредствата што можат да се користат како инструменти за плаќање се размножија во повеќе од 10.000 варијанти од дебито на биткоинот во 2009 година, првата и сè уште најголема криптовалута. Збунувачката брзина со која тие се развија и тајноста што можат да ја дадат ги оставија даночните системи со подотворени усти за тоа како да се регулира оваа област. Ова е став на аналитичарите на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), кои во последната анализа за криптовалутите му посветија големо внимание на даночењето на добивките остварени со тргување на криптовалути. А колку добивки пријавиле Македонците? Колкав данок платиле обврзниците за тие заработки? Се обидовме да дознаеме и за тоа се обративме до надлежните институции - таков податок не добивме. А, секој од нас знае барем по еден човек што  има некаква заработка од криптовалути. Со тоа што не се обезбеди статистика, се остава простор за сомнеж дали некој воопшто пријавил. Се разбира, сигурно има и редовни плаќачи. Борбата со даночната евазија кога станува збор за криптовалутите не е непозната и во глобални рамки. За тоа истражуваше и ММФ - светот на криптовалутите секако е обвиткан и со многу сознанија за измами, криминал, коцкање и функционирање во сивата зона. Тоа, сепак, е работа на владите. 

 

Нестабилност на пазарот на валутите

„Изгледите за ослободување на финансиските трансакции од контролата на владите и вклучувањето на финансиските институции во системот се слободарски сон за некои“, напишаа од ММФ. 

Но, Ел Салвадор и Централноафриканската Република отидоа толку далеку што го усвоија биткоинот како законско средство за плаќање. Работата е покомплицирана одошто изгледа. Прво, вредноста на валутите е исклучително нестабилна. Биткоинот, на пример, порасна од 200 долари, колку што вредеше пред една деценија, на речиси 70.000 долари во 2021 година, пред да се спушти на околу 29.000 долари денес.

Врвот на цената е во 2021 година/Bloomberg Chartmaker

 

Колапсот на FTX минатата година и неодамнешните тужби на Комисијата за хартии од вредност на САД против „Бајненс“ (Binance) и „Коинбејс“ (Coinbase) предизвикаа вознемиреност кај корисниците, додека привлечноста кон криминалните активности се рефлектираше во заплени на милијарди долари од висок профил. Овие случувања предизвикаа зголемена контрола од креаторите на политиките и широкораспространети повици за регулација.

Но, без разлика дали криптосредствата на крајот ќе пораснат или ќе паднат, потребен е кохерентен начин за нивно оданочување.

 

Од ММФ сметаат дека клучно прашање е како да се класифицираат криптосредствата - дали тие треба да се сметаат за имот или за валута? Кога крипто се продава за профит, капиталните добивки треба да се оданочуваат како што се оданочуваат и другите добивки. А купувањата направени со крипто треба да подлежат на истите трошоци или даноци на додадена вредност (ДДВ) што се применуваат за готовински трансакции.

 

Македонскиот случај

Од Управата за јавни приходи (УЈП) за „Блумберг Адрија“ потврдија дека оданочувањето односно остварената капитална добивка од продажба на криптовалутите е уредена со Законот за данок на личен доход.

Капитална добивка е доходот што обврзникот го остварува од продажба или размена на недвижен имот, хартии од вредност, удели издадени од инвестициски фонд, учество во капиталот, друг подвижен и нематеријален имот. Според членот 58, под капитална добивка се подразбира разликата помеѓу продажната и набавната цена при продажба на друг подвижен и нематеријален имот. 

 

Сепак од УЈП не обезбедивме податоци за тоа колку данок по оваа основа бил платен досега односно во последните пет години на пример. Колку луѓе пријавиле добивки исто така остана неодговорено прашање.

Од Министерството за финансии исто така не соопштија детали, со назнака дека за собирањето даноци е надлежна Управата за јавни приходи.

Законска основа

Во Република Северна Македонија оваа сфера во моментов е регулирана во Законот за спречување на перењето пари и финансирањето тероризам донесен во 2022 година, што потврдуваат и од Министерството за финансии.
Во овој закон се дефинирани виртуелните средства, давателот на услуги со виртуелни средства, услугите поврзани со виртуелни средства, организацијата на платформа за виртуелни средства, издавачот на виртуелни средства, криптоматот, преносот на виртуелни средства и слично. 

Исто така, во согласност со членот 8 од Законот, Управата за финансиско разузнавање води регистар на даватели на услуги поврзани со виртуелни средства, додека со членот 51 од Законот се уредени обезбедувањето и проследувањето информации кај преносот на виртуелни средства. Истовремено, во Законот се уредуваат и забраните поврзани со виртуелните средства, како и прекршоците.

Даночните приходи сепак останаа енигма. Од Министерството за „Блумберг Адрија“ велат дека прашањето за криптовалути се повело во Советот за развој на пазарот на капитал, при што била формирана работна група. „Работната група има за цел утврдување најсоодветни системски решенија во однос на регулирањето со виртуелните средства. Направена е анализа и дадени се насоки за преземање регулаторни мерки како закони, подзаконски акти, процедури со цел справување со ризиците од нерегулирање на криптосредствата“, се наведува во одговорот од Министерството за финансии.

Даночни приходи од крипто

Сурова процена сугерира дека данок од 20 отсто на капиталните добивки од криптозаработки требаше да собере 100 милијарди долари низ светот во условите на зголемени цени на овие валути во 2021 година. Тоа е околу 4 отсто од глобалните приходи од данок на добивка, или 0,4 отсто од вкупната наплата на даноците.

Но, со падот на вкупната пазарна капитализација на крипто за 63 отсто во однос на врвот од крајот на 2021 година, даночните приходи по оваа основа секако би се намалиле. Во понормални времиња и со сегашната големина на пазарот, глобалните даночни приходи од крипто веројатно би биле во просек помали од 25 милијарди долари годишно. Тоа, во поширока смисла на нештата, не е огромна сума.

Од ММФ утврдиле дека е тешко да се знае точно кој поседува крипто, но дека постојат знаци дека сопственоста е силно концентрирана меѓу релативно богатите - иако поседувањето криптовалути е неверојатно вообичаено и кај луѓето со ниски примања. Достапните истражувања покажуваат дека околу 10.000 луѓе поседуваат една четвртина од сите биткоини.

Во моментов криптотрансакциите имаат сличности со оние во готовина во нивниот потенцијал да бидат скриени од даночните администрации. „Денес уделот на купувањата направени со крипто е сè уште мал. Но широкораспространетата употреба, доколку не се подготват даночните системи, еден ден може да значи широкораспространето затајување на ДДВ и даноците на продажба, што ќе доведе до материјално помали државни приходи. Тоа може да биде најголемата закана од крипто, велат од ММФ.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар