Пресврт: Југоисточна Азија е главното бојно поле на трговската војна, но кој победува?

Една од последиците, можеби и најклучната, на трговската војна на Трамп со целиот свет е силното зголемување на економско-политичките акции на земјите од Југоисточна Азија. Станува збор за група од 10 земји, кои се економски и политички поврзани во Aсоцијацијата на земји од Југоисточна Азија (АСЕАН – ASEAN) и обично се обидуваат да најдат рамнотежа меѓу САД и Кина, кои веќе со години ја обликуваат нивната судбина. Во овие денови, во малезиската престолнина се одржува 46-то состанок, кој многу набљудувачи го оценуваат како најважен до сега, во динамичните геополитички услови.

Во сенка на Кина

Односите на земјите од АСЕАН со големите сили се сложени, но сепак во основа едноставни. За тоа се потруди американскиот претседател Доналд Трамп, кој со царини од дури 49 отсто ја оптовари динамичната, развивачка и изразено извозно ориентирана азиска економија. Очигледно е дека од една страна тоа го направил затоа што повеќето земји од АСЕАН имаат значителен трговски суфицит со САД, а од друга страна, поради слабеењето на Кина, бидејќи овие земји во голема мера економски зависат од азиската велесила.

Економистите сметаат дека овие земји, во времето на обвинувањата за прекумерни кинески производни капацитети, дури играат улога на „друго кинеско стопанство во сенка“. „Не е случајност што Виетнам е високо на листата на Трамп за царини, бидејќи Кина голем дел од своето производство го преселила во оваа земја, од каде што го извезува по светот, избегнувајќи ги американските трговски ограничувања“, изјави за „Блумберг Адрија“ економистот и предавач Мојмир Мрак.

Во 2024 година, двостраната трговска размена помеѓу Кина и АСЕАН достигнала 982 милијарди долари, што претставува годишен пораст од 7,8 проценти, вели новинарот Тиан Донгдонг од кинеската агенција „Синхуа“. „Кина и земјите на АСЕАН веќе петта година по ред се најголеми трговски партнери, што значи дека од 2023 година, оваа асоцијација ги надмина САД и ЕУ како најголеми извозни пазари за Кина“, додава тој. Соработката се очекува да се зајакне со неодамна потпишаното трето надградување на спогодбата за слободна трговија помеѓу членовите на АСЕАН и Кина.

Југоисточна Азија – срцето на светот

Цветаат геоекономските симбиози, каде многу земји од АСЕАН растат благодарение на улогата на посреднички извозник на кинески производи, но од друга страна, ова го ограничува стравот од кинескиот експанзионизам (особено во Јужнокинеското Море), кој го подгрева национализмот на претседателот Шји Џјинпинг.

Економистот и предавач Матје Лаховник вели дека ќе биде веројатно дека мерките на Трамп ќе ја зајакнат соработката меѓу земјите од асоцијациите како што се БРИКС и АСЕАН, „што ќе има долгорочни последици за менување на глобалната рамнотежа на економската моќ“.

Ова е и причината зошто земјите се обидуваат да одржат добри односи со САД на Трамп, кои, иако сериозно го загрозуваат нивниот извозно ориентиран бизнис модел, од друга страна им е потребен како заштита од засилените кинески амбиции. Тоа е причината зошто овие земји, кои денеска ќе одржат и трилатералната средба со Кина и членовите на Советот за соработка во Заливот (ГЦЦ – GCC), ќе се обидат да ја задржат неутралната позиција, што, сепак, е сè потешко во изразено црно-белиот свет на Трамп и Шји. Домаќинот, малезискиот премиер Анвар Ибрахим, уште пред почетокот најави дека асоцијацијата нема да „избира страна“.

Станува збор за сложена задача во регионот, кој значително го засилува своето влијание во светските синџири на снабдување и последично на геополитичката шаховска табла. Ова, меѓу другото, се одразува во патеките на лидерите на светските сили, кои сè повеќе се насочуваат кон Југоисточна Азија. Пред три недели, кинескиот лидер го посети регионот на својата прва годишна турнеја, при што, во светлината на американскиот протекционизам, им предложил на земјите формирање на „големо азиско семејство“. „Додека Вашингтон ја интензивира својата трговска војна, Пекинг може да се позиционира како последен заштитник на глобализацијата и слободната трговија“, смета политологот Александар Пуртон од тинк-тенкот мозочниот труст „Прага геополитикал колектив“ (Prague Geopolitical Collective).

Трамп, иако не го посетил регионот, неодамна беше во Персискиот залив каде се бараат можности за рударски и технолошки бизниси поврзани со чипови и обновливи извори на енергија.

Малезискиот премиер затоа се надева на трговско сојузништво меѓу земјите на АСЕАН, членките на ГЦЦ, кои сакаат да ја диверзифицираат својата економија, зависна од Пекинг, но и од нафтата, и да направат профитабилни инвестиции во странство, „Придружувањето на ГЦЦ одлично се вклопува во старата амбиција на Малезија да биде посредник меѓу исламскиот свет и Источна Азија, а истовремено гарантира дека Кина нема да има доминантен збор кога ќе се дискутира за инвестициите“, оценува Пуртон.

Политологот од Центарот за политички истражувања на Факултетот за општествени науки, Марко Хочевар, смета дека самата трилатерална средба е одраз на тоа „дека светот се промени многу во последната деценија“. „Пред некое време би било незамисливо, вели тој, дека Саудиска Арабија или Катар ќе потпишат профитабилни договори со американски компании, а во Катар, претседателот на САД дури ќе добие авион, и само десет дена подоцна земјата ќе учествува во состанок за продлабочување на соработката со Кина, која САД ја сметаат за главен конкурент.“

Грошелј: НАТО ја зајакнува азиската позиција

И покрај желбите на домаќините, самитот нема да може да избегне горливите безбедносни прашања. Американците често ја посетуваа Југоисточна Азија за време на администрацијата на Џо Бајден, но од 2011 година, односот на Вашингтон кон овој азиски регион е обележан со „вртење кон Азија“. Во рамките на ова, САД се обидуваат да формираат помалку традиционални сојузи во регионот – особено со Филипините и Виетнам, со кои ги ограничуваат амбициите на Пекинг. НАТО веќе подолго време говори за отворање на претставништво во Јапонија, додека Азија или Кина се дел од агендата на двата самити на Алијансата во 2023 и 2024 година.

Геополитичкиот аналитичар и стручњак за одбрана, Клемен Грошелј, изјави дека НАТО постепено го зголемува „својот ангажман во азиско-пацифичкиот регион, особено во смисла на поддршка на земјите како што се Австралија, Јапонија и Јужна Кореја“.

Тоа што треба да ги загрижува Европејците, е тоа што Американците тоа го прават на сметка на ЕУ. Со одбивањето на Трамп да обезбеди европски безбедносен чадор и со дефинирањето на Кина како главен конкурент, може да се случи дека ова „вртење“ да се засили.

Геополитичкиот аналитичар и стручњак за одбрана, Клемен Грошелј, исто така нагласи дека НАТО постепено го зголемува „својот ангажман во азиско-пацифичкиот регион, особено во смисла на поддршка на земјите како што се Австралија, Јапонија и Јужна Кореја“. Дека Кина станува сè поголема грижа за Западот, смета и раководителката на Катедрата за одбранбени науки на Факултетот за општествени науки, Јелена Јуван: „Иако моментално вниманието на Алијансата е насочено кон Украина и Русија, зад сцената дефинитивно е присутен страв или барем загриженост за Кина.“

Посредничка улога на Брисел

И додека во Куала Лумпуру, покрај трговските и безбедносните теми, лидерите дискутираат и за граѓанската војна во Мјанмар, нестабилна земја која крие огромни богатства на ретки метали, своето регионално патување со застанување во Виетнам го започна и францускиот претседател Емануел Макрон. „Макрон доаѓа во име на ЕУ, која, во услови на зголемени тешкотии во меѓународната трговија, исто така сака да го зајакне својот отпечаток во регионот“, изјави за британскиот Би-би-си раководителката за трговска политика при фондацијата „Хинрих“, Дебора Елмс.

Пред само десетина години беше незамисливо, вели политологот Марко Хочевар, Саудиска Арабија или Катар потпишуваат профитабилни договори со американски компании, а десет дена подоцна да учествуваат во состанок за продлабочување на соработката со Кина, која ја сметаат за најголем конкурент.

ЕУ, всушност, се обидува да се позиционира како алтернатива на трговскиот протекционизам на Трамп од една страна и на кинеската желба за статус на велесила од друга страна, со што ги решава главните загрижености на регионот.

Пријатели и конкуренти

Иако фокусот на состанокот е ставен на зајакнување на трговските врски во контекст на царините, кои најмногу ги погодиле земјите на АСЕАН и Кина и кои претставуваат заедничка точка на консензус, односите меѓу државите се секако далеку од пријателски. „Неодамнешната поморска конфронтација помеѓу Кина и Филипини, можеби нема директно да биде разгледувана на самитот, но веројатно ќе ја обои целата дискусија за либерализацијата на трговијата“, смета аналитичарот Пуртон за наизглед секундарната улога на геополитичките тензии на состанокот. Поради значењето на Кина во регионалната трговија, некои држави-членки на здружението се обидуваат прагматично да го одвојат спорот во Јужнокинеско Море од останатите теми, но експертите сметаат дека тоа станува „се потешко поради зајакнувањето на кинеската позиција“.

Членките на АСЕАН ќе ги изразат своите загрижености во врска со Јужнокинеското Море, но ќе го направат тоа во рамките на Кодексот за однесување во ова спорно море, преку кое годишно поминува речиси една третина од светската трговија или 5,3 билиони долари стока. „Иако Кодексот беше подготвен уште во 2002 година, алтернативните предлози го оставија во правна неизвесност“, истакнува Пуртон што е клучен камен на сопнување во односите на регионалните и пријатели и конкуренти.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар