Бјорн Габриел, ЕИБ: Обесхрабрени да побараат кредит 43 проценти од малите фирми

Европската инвестициска банка (ЕИБ), или скриениот џин на ЕУ како што ја нарекуваат, во Македонија е присутна повеќе од 45 години, уште од времето кога земјата беше дел од поранешна Југославија. ЕИБ само преку Развојната банка има пласирано  625 милиони евра за финансирање проекти во македонската економија во последниве десет години, поддржувајќи околу 1.000 компании во различни сектори. Разговаравме со Бјорн Габриел, шеф на канцеларијата на ЕИБ во Македонија, за понатамошните планови на банката во земјава, за тековните и идните проекти, фокусирани главно на зелена енергија и одржлив развој.

 

Што подразбира техничката поддршка за македонските банки во рамките на Програмата за зелени финансиски системи?

- Финансиските институции се клучни во поттикнувањето на зелената транзиција, насочувајќи ги нивните корпоративни клиенти да ги проценат климатските ризици, да усвојат одржливи практики и да ги зајакнат зелените инвестиции. Во рамките на оваа програма, Европската инвестициска банка (ЕИБ Глобално) ѝ обезбедува техничка помош на Народната банка на Северна Македонија за подобрување на нејзините регулаторни и супервизорски практики за управување со климатскиот ризик, како и соодветните капацитети на целиот финансиски сектор во земјата.

Досега, четири од шесте најголеми македонски банки веќе се приклучија на програмата, што веќе им помага подобро да ја разберат нивната изложеност на климатски ризик и соодветно да ги советуваат македонските компании да ги поддржат нивните напори за одржливост. Фирмите што прифаќаат зелени решенија можат подобро да се адаптираат на регулаторните промени, како што е претстојниот Механизам за приспособување на границите на јаглеродот, да ја зголемат својата конкурентност и да ги ублажат влијанијата на климатските промени. Како климатска банка на ЕУ, со нетрпение очекуваме да видиме позитивни влијанија од оваа соработка врз економскиот развој и отпорноста на земјата и да се погрижиме македонските фирми да можат да го одржат својот пристап до вредносните синџири на ЕУ.

Се подготвувате и за старт на техничката поддршка за декарбонизација на претпријатијата. Што ќе вклучува таа поддршка?

- Покрај советодавната поддршка на ЕИБ Глобално за банките, планираме да стартуваме специјализирана дигитална алатка за македонските компании во соработка со Стопанската комора и Делегацијата на ЕУ. Овој дигитален водич ќе ја издигне свеста кај средните претпријатија (МСП) и ќе помогне да се подобрат нивните способности во однос на инвестициите во проекти за чиста енергија и зелена транзиција. Тој ќе понуди насоки и појдовни точки за земање предвид на јаглеродот и усвојување енергетски ефикасни практики. Алатката ќе споделува знаења за намалување на емисиите на јаглерод, со што ќе им помогне на МСП да ги подобрат нивните производствена ефикасност и профил на одржливост.

Кои кредитни линии од ЕИБ се активни во моментов преку Развојната банка и што се планира за претстојниот период?

- Во соработка со нашиот долгогодишен партнер, Развојната банка на Северна Македонија, спроведуваме зелена кредитна линија од 100 милиони евра за малите бизниси. Оваа иницијатива го обезбедува многу потребното финансирање за енергетска ефикасност, обновлива енергија и други зелени проекти низ целата земја. Во 2023 година го дополнивме овој напор со грант од еден милион евра за техничка помош за да го забрзаме распоредувањето на зеленото финансирање преку совети, обуки и промотивни напори во соработка со стопанските комори.

Овој стратегиски спој на финансиската и техничката помош на ЕИБ Глобално треба да ја поттикне декарбонизацијата во корпоративниот сектор, така што ќе им овозможи на малите бизниси подобар пристап до финансирање за клучни зелени иницијативи. Како резултат на тоа, веќе можеме да видиме нови одржливи инвестиции меѓу македонските фирми, вклучувајќи ги и подобрувањето на производствените капацитети за поголема ефикасност, интеграцијата на производството на обновливи извори на енергија и усвојувањето кружни деловни процеси. Преку нашето плодно партнерство со Развојната банка и комерцијалните банки успеавме, во изминатите десет години, да издвоиме 625 милиони евра за локалната економија. Во текот на изминатите пет години од овој модел на партнерство корист имаа 920 македонски компании, одржувајќи 60.900 постојни и 2.030 нови работни места.

EIB

 

Во однос на приватниот сектор, каде ги гледате најголемите пречки за компаниите во регионот?

- Анализата на претпријатијата на ЕИБ покажува дека МСП во регионот се особено попречени од ограничениот пристап до финансии. Имено, 45 проценти од фирмите на кои им е потребен заем не можат да го обезбедат затоа што се одбиени (2 проценти) или, почесто, обесхрабрени да аплицираат (43 проценти). Неповолните каматни стапки се меѓу најчестите причини, заедно со ограничената достапност на средства за залог како гаранција. Нашата анализа, исто така, покажа дека локалните фирми ги доживуваат неформалноста, високите даночни стапки и нестабилноста како најголеми пречки за водење бизнис.

Затоа, финансиските институции како што е ЕИБ Глобално мора да продолжат да го зголемуваат пристапот до достапни финансии со пониски каматни стапки, истовремено развивајќи иновативни финансиски производи приспособени на уникатните типови на бизниси за да поттикнат нивна декарбонизација, технолошки подобрувања и инклузивно создавање работни места. Студија на ЕИБ открива дека компаниите што имаат корист од поддршката на ЕИБ во Западен Балкан известуваат за зголемување на вработеноста од 15 проценти.

Кои се најновите сознанија за пазарот во Македонија од анкетата за кредитирање што ја спроведувате меѓу банките?

- Според последната анкета за кредитирање на ЕИБ за регионот на ЦИЈИЕ, побарувачката за кредити во Северна Македонија закрепна во последните шест месеци, надминувајќи го регионалниот просек, поттикната од позитивен развој како во корпоративниот така и во домаќинскиот сектор. Се очекува дека условите на побарувачката дополнително ќе се подобрат во следните шест месеци, надминувајќи го регионалниот тренд. Условите за кредитна понуда, кои укажуваат на подготвеноста на банките да им одобрат кредит на своите клиенти, и понатаму се строги, но се очекува дека малку ќе се олеснат во наредниот период.

Пристапот до финансирање и коефициентите на нефункционални заеми (НЗ) се подобрија во последните шест месеци и се очекува да останат поволни. Матичните банкарски групи продолжуваат да го гледаат своето позиционирање на пазарот како задоволително и го оценуваат пазарниот потенцијал на нивните операции во Северна Македонија како среден.

Што се случува со  проектот за пречистителна станица за отпадни води во Скопје, делумно финансиран од ЕИБ, кој е проследен со низа пречки и контроверзии од самиот почеток?

- По период на одложување, и иако предизвиците остануваат, задоволни сме што конечно гледаме напредок на овој проект, како една од водечките иницијативи во рамките на Економскиот и инвестициски план на Европската комисија. Подготвителната фаза е успешно завршена, па градежните работи треба да започнат во март. Проектот е финансиран со заеми од ЕИБ Глобално (68 милиони евра) и од Европската банка за обнова и развој (58 милиони евра), дополнети со инвестициски грант од 70 милиони евра што ги мобилизиравме преку Инвестициската рамка за Западен Балкан.

Овој проект се очекува да генерира значителни подобрувања во животната средина и јавното здравје преку обезбедување прочистена вода. Новата пречистителна станица во општината Гази Баба ќе обезбеди санитарни услуги за повеќе од половина милион луѓе, што претставува приближно 75 проценти од капацитетот за третман на отпадни води во земјата и на крајот ќе прочистува 90 проценти од отпадните води во главниот град. На површина од 13 хектари, станицата ќе користи врвна технологија, опрема и енергетско ефикасни практики.

Кои се најзначајните проекти во секторот води финансирани од ЕИБ што се веќе завршени, а колку сѐ уште се во тек?

- Благодарение на успешното завршување на проектот за инфраструктура за општински води поддржан од ЕИБ Глобално, повеќе од еден милион луѓе во 80 општини ќе имаат придобивки од пристапот до услугите за водоснабдување и отпадни води, заедно со зајакнати мерки за итна заштита од поплави. Во 2022 година потпишавме дополнителен заем и дополнителна техничка помош за овој проект, со што вкупниот износ ќе достигне 100 милиони евра. Спроведен од Министерството за животна средина и просторно планирање, ова финансирање дополнително ќе го зголеми снабдувањето со вода како во урбаните така и во руралните средини и ќе го подобри отстранувањето на отпадните води низ целата земја. Овие типови проекти се клучни и за ублажување на влијанијата од климатските промени бидејќи обезбедуваат подобра подготвеност во случај на екстремни временски настани.

Гледаме дека се фокусирате на зелената транзиција и климатските активности. Кои се плановите на банката понатаму?

- Прво и основно, ќе останеме фокусирани да им помагаме на нашите партнери од јавниот и приватниот сектор да ги подобруваат различните програми и проекти поддржани од ЕИБ што се веќе во фаза на имплементација, вклучувајќи ги и оние што ги поддржуваат зелената транзиција и климатските активности. Тоа со себе ја повлекува и нашата советодавна програма за управување со климатските ризици. Оваа тема можеби не изгледа како многу битна за некого, но зачестеноста на екстремни временски настани на Западен Балкан постојано се зголемува како резултат на климатските промени и тоа претставува реален физички ризик за имотите на компаниите, домаќинствата и заедниците. Покрај тоа, заштитата на животната средина и мерките за превенција од поплави, како и климатската адаптација на постојната инфраструктура на екстремни временски настани, исто така, ќе бидат клучни за идната отпорност на климата.

Гледајќи напред, како банка на Европската Унија, ние сме целосно посветени да им помогнеме на Северна Македонија и на земјите од регионот да пристапат до фондовите на ЕУ посветени на реформите и социјално- економскиот раст според Планот за раст на ЕУ. Конкретно, можеме да ги комбинираме нашата техничка експертиза и нашите заеми и грантови од ЕУ за да помогнеме во подготовката и имплементацијата на македонските приоритетни проекти за кои се склучени договори помеѓу Владата и Европската комисија.

Всушност, кога се разговара за пристапување во ЕУ, јавниот дискурс често се сведува на политички прашања. Иако тоа е разбирливо, тој го испушта значењето на поддршката со грантови од ЕУ во секојдневната соработка на земјата со ЕУ и неговата важност за клучните развојни проекти и за македонските даночни обврзници. На пример, од 2023 година, ЕИБ Глобално воведе финансиска поддршка од вкупно 494 милиони евра, од кои 220 милиони евра (45 проценти) во форма на неповратни инвестициски грантови од ЕУ. Овие можности треба да се искористат, а ние разговараме со Владата за потенцијално проширување на нашето партнерство во секторите за образование и здравство за да ѝ помогнеме на Северна Македонија да ги модернизира општествената инфраструктура, капацитетите и услугите.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар