Во ЕУ секое седмо ново возило е со нулта емисија, во Македонија фали нултата

Нешто над 1,55 милион нови патнички возила со нулта емисија на штетни гасови се регистрирани во 2023 година во Европската Унија. Тоа претставува 14,5 проценти во вкупниот број нови регистрации на патнички автомобили во земјите на ЕУ.

Бројката на нови регистрации на патнички автомобили со нулта емисија во земјите од Унијата потврдува добар напредок со тоа што во 2023 година е приближно 70 пати поголема отколку пред десет години и 11 пати поголема од пред пет години.

Податоците на Евростат покажуваат дека во рамките на ЕУ највисоко учество на патнички автомобили со нулта емисија во новите регистрации е забележано во Шведска (38,6 проценти), Данска (36,1 проценти) и Финска (33,8 проценти), додека најниски се уделите во Хрватска (2,6 отсто), Словачка (2,9 отсто) и Чешка (3,1 отсто).

Но надвор од границите на ЕУ за почит се бројките од Норвешка и Исланд, на пример, каде што дури 81,4 отсто односно 50,1 отсто од вкупно регистрираните нови патнички автомобили се со нулта емисија.

Земјите од регионот многу заостануваат зад просекот на ЕУ, па дури и тие што се членки на Унијата. Хрватска и Словенија, веќе споменавме, се на дното на табелата, а не отскокнуваат многу ниту Грција и Бугарија, каде што само 4,7 отсто од новите автомобили се со нулта емисија. Сепак и оваа бројка засега е недостижна за земјите од нашиот регион, кои се стремат да му се приклучат на големото европско семејство. Во Албанија во 2023 година процентот на нови возила што не загадуваат изнесувал 2,5. Во Босна и Херцеговина таквите возила имаат удел од 1,5 проценти, додека во Србија претставуваат само 1,1 отсто од вкупниот број на нови возила.

Никој не знае дали и колку возила со нулта емисија има во Македонија

Ако сте во исчекување да прочитате каква е состојбата во Македонија во однос на новите еколошки возила, за жал, не можеме да ја задоволиме вашата љубопитност. Едноставно земјава нема статистика што ќе ни покаже колкава е емисијата на гасови од страна на возилата.

Од достапните статистички податоци може да кажеме само дека во 2023 година во земјава прва регистрација е извршена за вкупно 52.619 возила, од кои над две третини или 35.509 се патничките автомобили. Според бројноста, на второ место се мотоциклите (7.154), па следуваат работните возила (3.371) и товарните автомобили (3.130).

Љубопитноста може да ја задоволиме единствено ако анализираме еден поинаков податок што се однесува на типот на гориво што го користат возилата во земјава. И тука нема никакво изненадување. Македонија е земја на дизелаши. Од вкупно 646 илјади регистрирани возила во 2023 година (тука се земени предвид сите возила, а не само новите како во анализата погоре), дури 410 илјади возат на нафта, а речиси 174 илјади се бензинци. Имаме и 1.287 хибриди, како и вкупно 917 возила што се на електричен погон.

„Блумберг Адрија“ повеќепати пишуваше за состојбите со возниот парк во земјава и за тоа дека Македонија е преплавена со дизелаши.

Освен што над 60 отсто од вкупниот возен парк кај нас го сочинуваат дизел-возила, најмногу од нив се увезени како половни. Статистиките на Министерството за внатрешни работи покажуваат дека најголем дел возила на македонските патишта се произведени во периодот од 2005 до 2010 година. Кога станува збор за стандардот, најчесто се со еуро 4.

Биогоривата во Македонија сė уште се табу-тема

Во Македонија бројките за употребата на биогорива се поразителни. Според извештајот на Регулаторната комисија за енергетика, во текот на 2023 година биле продадени 1.600 тони биодизел, што е 0,16 отсто од вкупната потрошувачка на нафтени деривати.

Bloomberg Mercury

Веќе пишувавме поопширно и за тоа дека законската регулатива во овој сегмент е дополнителен проблем за Македонија бидејќи законот што требаше да ја регулира материјата е готов од 2021 година, но сè уште не е донесен. Според тој текст, уделот на биогоривата во вкупната потрошувачка во 2024 година требаше да стигне до 10 отсто, а до 2028 година да изнесува 30 отсто.

Една од причините за недонесување на законот е енергетската криза од 2022 година, кога цените значително се менуваа, а текстот бил пишуван во 2019 година во сосема различни пазарни услови. Друга причина е недонесувањето на законот за климатска акција.

Субвенции за електрични возила - да, ама не и во Македонија

Европскиот пазар се соочува со пад на продажбата на електрични возила. Според податоците од Европската асоцијација на автопроизводители (АСЕА), во 2024 година продажбата на е-возила е намалена за речиси пет отсто.

Познавачите на пазарот велат дека главната причина за падот е намалувањето или целосното укинување на субвенциите за купување електрични возила, мерка што во минатите неколку години многу се форсираше во развиените европски земји, под превезот на тоа дека електрификацијата на возниот парк значително ќе го намали аерозагадувањето. Не е дека владите во ЕУ се откажаа од идејата, туку финансиската криза ги скуси џебовите. Дополнително, зголемените трошоци за живот односно инфлацијата го јаде стандардот на Европејците, а електричните возила се доста скапи дури и за нив. 

Bloomberg Mercury

Цените на електричните возила сѐ уште се високи. Ако цената, на пример, на еден модел на автомобил од ниска или средна класа е 20-30 илјади евра, тој модел во електрична верзија чини и по 50 проценти поскапо, па и повеќе.

Сите земји од регионот Адриjа во поголема или помала мера поттикнуваат купување електрични и хибридни возила. Хрватска нуди најголеми субвенции - во поединечен износ од 9.000 евра за електрично возило. Следува Словенија со 6.500 евра, а Србија и Босна и Херцеговина субвенционираат набавка на вакви возила, но со околу 5.000 евра.

Во Македонија нема субвенции. Иако со години се ветува, абер за субвенционирање електрични возила уште нема. Освен ветувањата, кон крајот од 2017 година имаше дури и задолжение од Владата со кое во форма на мерка за справување со аерозагадувањето требаше да се даваат субвенции за купување електрични возила. Ниту тоа не профункционира. А, ниту во оваа, 2025 година во буџетот нема предвидено пари за таа намена.

Bloomberg Mercury

„Главниот проблем кај нас е што нема субвенции за купување електрично возило“, изјави во неодамнешната анализа за „Блумберг Адрија“ Андреј Чурлинов од „АБЦ брадерс“ (ABC Brothers), овластен дистрибутер во земјава за кинеската компанија ДФСК (DFSK), која има и електрични возила во својата понуда..

Што е со автобусите и камионите?

Кога станува збор за новите автобуси со нулта емисија, просекот во ЕУ за 2023 година е малку подобар од тој за патничките автомобили и изнесува 15,3 отсто. Холандија, Данска и Финска се земјите каде што речиси половина од новите автобуси се целосно еколошки. Надвор од границите на ЕУ, Лихтенштајн е земјата за пример, каде што сите нови автобуси се со нулта емисија.

Извор: Блумберг

Лидер во овој сегмент во нашиот регион е Босна и Херцеговина, каде што четвртина од новите автобуси, поточно 26,9 отсто се незагадувачи. Сите други држави се далеку од оваа бројка.

Во однос на другите возила со нулта емисија, земјите на ЕУ во 2023 година пријавија речиси 101 илјада новорегистрирани лесни камиони со максимална маса до 3,5 тони, што претставува 7,3 отсто од вкупниот број, додека кај тешките камиони просекот изнесува 3,2 проценти.
Ваквите бројки во земјите на Балканот се или минорни во однос на европскиот просек или воопшто ги нема.