Проверивме како работат друштвата од слободниот пазар на берзата

И додека домашната инвеститорска јавност кога станува збор за берзата вообичаено е преокупирана со тоа што се случува во компаниите од т.н. официјален пазар, каде што котираат македонските блучипови, во потсегментот на редовниот пазар, наречен слободен пазар, се сместени околу 400 акционерски друштва за кои во добар дел ретко кој слушнал дека и воопшто постојат, но сепак и тие во согласност со законската регулатива имаат определени обврски за известување на јавноста околу своето работење.

Интересно е што тука имаме буквално сѐ и сешто, од компании со приходи што се мерат во стотици милиони евра, па до бизниси на ниво на гранапче со обрт од неколку десетици илјади евра, од големи државни енергетски компании, преку банки и осигурителни компании, брокерски друштва, автобуски превозници, хотели, до земјоделски стопанства, па дури и неколку фудбалски и ракометни клуба. И самата Македонска берза, која е исто така акционерско друштво во сопственост на неколку банки од државава, е сместена на слободниот пазар.

Според Законот за хартии од вредност, членот 166-б, акциите на овие компании не котираат на берзата и не се водат во Регистарот на друштва со посебни обврски за известување, па затоа за нив има помали барања за транспарентност. Со нивните акции ретко има трансакции и во принцип од многу малку од нив можете да купите акции, затоа што практично нема слободни акции за тргување и сл., иако за хартиите од вредност за секоја од овие компании може да дадете налог за купување. Повремено може да се случи некоја зделка доколку има значителна промена во сопственичката структура и сл., и тоа е сѐ отприлика.

Depositphotos

 

Надзорот над нив целосно го врши Комисијата за хартии од вредност (КХВ), а берзата е само медиум каде што тие се должни да ги објавуваат податоците, со помала редовност или деталност во однос на котираните друштва.

Па така, овие друштва од финансиски извештаи се должни да објават само приходи (вкупно), добивка од редовно работење пред оданочување, добивка за финансиската година, нето-готовински тек, добивка по акција и дивиденда по акција. Исто така, обврзани се јавно да објават и промени во сопственичката структура над 10 отсто, статусни измени на друштвото, промени во органите на управување и евентуална нова емисија на хартии од вредност.

За волја на вистината, полабавите критериуми за нивната транспарентност предизвикаа низ годините и нивно полабаво однесување кога станува збор за ажурноста и целовитоста при објавувањето на нивните податоци, што може да се види и од анализата на КХВ. На пример, во 2014 година само 22 отсто од друштвата на слободниот пазар континуирано и редовно објавувале податоци, а во 2017 година 33 проценти. Потоа Комисијата ја донесе т.н. програма „Outreach“, со чии активности ги натера компаниите да бидат поодговорни и да ја зголемат транспарентноста. Нивната ажурност од година на година почна да се подобрува, за надзорот во 2024-та да утврди дека од примерок на 326 друштва, 293 или 90 проценти редовно објавиле податоци.

Периодов друштвата од слободниот пазар ги објавуваат податоците од финансиските извештаи за 2024 година на веб-сајтот на Македонската берза, а некои од нив имаат доставено и ревидирани финансиски извештаи. Сепак, поголемиот дел, според досегашната праска, извештаите за 2024 година ќе ги извади во втората половина на 2025 година, а во моментов она што може да се види се претежно бројки за 2023 година. Нурнавме во ова море од компании од најразлични сектори да видиме како дел од нив работеле лани.

И државни „тешкаши“ меѓу „слободарите“

Да почнеме со државните претпријатија, од кои на слободниот пазар се наоѓаат неколку навистина големи друштва.

Веројатно најголемиот „тешкаш“ меѓу нив е „Електрани на Северна Македонија“ (ЕСМ), чиј последен извештај доставен лани во септември е за 2023 година и покажува вкупни приходи од работењето од 477 милиони евра, за 11 отсто помалку од 2022 година. Меѓутоа, приходите од продажба се благо пораснати, за 1,3 отсто, на 368 милиони евра, додека намалување од 36 отсто има кај делот други приходи од работењето. Расходите на ЕСМ во 2023 година изнесувале речиси 480 милион евра, па друштвото има нето-добивка од пет милиони евра, за разлика од 2022 година, кога имало нето-добивка од над 40 милиони евра.

МИА

 

Акционерското друштво  за изградба и стопанисување со станбен и деловен простор (понатаму во текстот Друштвото), пак, на втори јануари 2025 го објавило извештајот за работењето во 2023 година, односно на самиот почеток од документот, во табела се прикажани резултатите од 12 години по ред, од 2012 заклучно со 2023 година. Па, може да видиме дека вкупните приходи на Друштвото доста варираат во тој период, од 12,5 милиони евра во 2012 година до максималните 26 милиони евра во 2015 година, за во 2023 година да има 9.2 милиони евра приходи. Добивката на оваа државна компанија исто така варира значително, па во 2012 година, на пример, е 1,3 милион евра, најголема е, повторно, во 2015 година, 3,5 милиони евра, а во 2018 и 2023 година е најмала, околу педесетина илјади евра.

Новата зграда со социјални станови што државата ја изгради во Кочани. Фото: АДИССДП

 

За 2023 година Друштвото има приходи од продажба од 5,4 милиони евра, за 35 отсто помалку во однос на претходната година. Другите деловни приходи се 3,6 милиони евра, за 15 отсто помалку, но затоа пак добивката од оперативното работење е четирикратно поголема за една година и изнесува 270 илјади евра.

Ова јавно претпријатие неодамна беше актуелно со најавата дека засилено ќе гради комерцијални станови, со цел да се намали цената на станбениот квадрат.

За банките нема зима

Од финансискиот сектор котираат повеќе друштва, каде што има банки, осигурители, брокерски друштва итн. Најголемите банки во земјава се носечкиот столб на индексот на Македонската берза, МБИ10, а нивните акции се во задолжителната котација, каде што се и уште неколку од помалите банки.

На слободниот пазар, пак, се  „Прокредит банка“, „Халк банка“ и „Силк роуд банка“. Последниот извештај што го има објавено „Прокредит“ е ревидираниот финансиски за 2023 година, според кој нето-приходите од камати се зголемени за речиси 80 отсто, на 20,6 милиони евра, додека од провизии и надоместоци заработката е 5,5 милиони евра, за 13,5 отсто повеќе на годишно ниво. Банката за 2023 година прикажала добивка од околу 10 милиони евра, речиси тројно поголема во однос на 2022 година.

„Халк банка“, според консолидираниот финансиски извештај, исто така за 2023 година, имала нето-приходи од камата од 58 милиони евра, огромен пораст од 67 проценти на годишно ниво. Нето-приходите од провизии и надоместоци се пораснати за 21 процент, на 11,2 милиони евра. Нето-добивката на крајот изнесува 19,2 милиони евра, поголема за 118 проценти во однос на 2022 година.

Bloomberg Mercury

 

Од помалите банки, тука е „Силк роуд банка“, според чиј најнов финансиски извештај, овој пат за 2024 година, годината била подобра од претходната. Банката има нето-приходи од камата од 6,2 милиони евра, за речиси 20 отсто повеќе од 2023 година. Нето-приходите од провизии и надоместоци исто така се пораснати, за минимални 2 отсто, на 1,52 милион евра. Нето-добивката на „Силк роуд“ лани била 3,36 милиони евра, за 32 отсто поголема на годишно ниво. Одлична профитна маржа, од 50 проценти, уште една потврда дека за банките нема зима.

Од неколкуте осигурители што се наоѓаат на слободниот пазар, го избравме „Еуролинк осигурување“, трета најголема на македонскиот пазар според вкупната осигурителна премија во 2024 година. Извештајот на компанијата покажува зголемени вкупни приходи од работењето за 11 отсто, на 19,3 милиони евра, при што нето-приходите од премија изнесуваат 16,6 милиони евра, за 7,2 отсто повеќе. Расходите од редовното работење се зголемени за 11,5 отсто, на 17,4 милиони евра, а нето-добивката на „Еуролинк“ за 2024 година изнесува 1.,6 милион евра, за 1,7 отсто поголема на годишно ниво.

Во друштвото на финансиските компании има и брокерски друштва, па така, ревидиран извештај за 2024 година неодамна има поднесено и осигурителното брокерско друштво „Делта инс брокер“, според кој вкупните приходи се нешто пониски, за 5,3 отсто, и изнесуваат 177 илјади евра, додека расходите се намалени за 9,7 проценти, на 75 илјади евра. Нето-добивката на друштвото е речиси иста како и за 2023 година и изнесува  96 илјади евра.

Тутун, млеко, градежни материјали...

Да видиме малку какви компании има од индустријата меѓу друштвата на слободниот пазар на берзата. Тука е „Алајанс уан“ од Кавадарци, еден од најголемите откупувачи на тутун, снабдувач на големите домашни и светски компании за производство на цигари. Нивниот ревидиран извештај за 2023 година, објавен кон средината на 2024 година, покажува вкупни приходи од работењето од речиси 40 милиони евра, за речиси 9 отсто на годишно ниво. Оперативната добивка на компанијата е 1,9 милион евра, помала од 2023 година, а чистата добивка изнесува 850 илјади евра, намалена за 30 проценти.

„Винка“ од Виница, некогаш еден од поголемите домашни производители на облека, пред околу една година има доставено извештај за работењето во 2023 година. Приходите на фирмата изнесувале скромни 117 илјади евра, но претходната година биле, пак, речиси безначајни 34 илјади евра. Извештајот покажува загуба од околу 13 илјади евра. Очигледно дека на „Винка“ не ѝ оди добро и фирмата речиси едвај работи.

Bloomberg

 

Во списокот на друштва на слободниот пазар е и „ИГМ Еленица“ од индустријата за градежни материјали, позната по тоа што сопственик е семејството на поранешниот премиер Зоран Заев. Фирмата последно има доставено извештај за 2023 година, каде што се гледа намалување на приходите од продажба за 33 отсто, на околу три милиони евра. Добивката на крајот е околу 320 илјади евра, за разлика од 540 илјади евра претходната година.

Уште една компанија од секторот градежни материјали, фабриката за гипс „Кнауф Радика“ од Дебар, во 2023 година имала приходи од продажба од безмалку 40 милиони евра, што е речиси идентично како и во 2022 година. Нето-добивката на фабриката е 7 милиони евра, за 22 отсто повеќе.

Од преработувачката индустрија, една од поголемите фирми на овој пазар е „Млекара Битола“ или „Бимилк“, акционерско друштво во сопственост на странски инвестициски фонд. Резултатите за 2023 година покажуваат приходи од продажба во износ од 43 милиони евра, за 4,7 отсто повеќе од претходната година. Расходите на фирмата имале раст од речиси 10 отсто, а добивката на млекарницата е 1,34 милион евра, но е двојно помала во однос на 2022 година.

Фудбалските клубови ја „дриблаат“ транспарентноста

Сакате ли да дознаете какви бизнисмени се газдите на фудбалските клубови? На слободниот пазар има и дваесетина фудбалски клуба регистрирани како акционерски друштва. Ама тие некако слабо стојат со транспарентноста односно ажурноста во доставувањето податоци до јавноста. За актуелниот шампион на Првата македонска лига, Трим Лум Струга тешко дека ќе дознаете колку се офајдил, на пример, од УЕФА, по двете последователни титули, во 2023 и 2024 година. Последен расположлив податок е извештајот за 2022 година, објавен кон крајот на 2023 година. Според него, клубот имал само 228 илјади евра приходи таа година, за 42 отсто помали во однос на 2021 година. Најголем дел од приходите бил од спонзорство и реклама и од парите од УЕФА за солидарност и награди. Расходите биле 223 илјади евра, што на крајот му оставило на клубот само 5,2 илјади евра добивка, помала за 8 пати од годината претходно.

Depositphotos

 

Потенцијалниот, пак, шампион за оваа сезона, ФК Шкендија од Тетово, и претходно неколкупати освојувач на домашното првенство, е акционерско друштво во сопственост на фирмата „Еколог“, односно семејството Дестани. Исто како и Струга, и тие имаат последно доставено извештај за 2022 година, каде што се гледа дека вкупните приходи таа година биле 3,2 милиони евра, за 32 отсто поголеми од 2021 година. Расходите биле 2,9 милиони евра, а добивката била околу 250 илјади евра.

ФК Вардар, кој со години се мачи да го врати стариот сјај на македонска фудбалска гордост, последен пат објавил извештај во октомври 2021 година, за работењето во 2020 година. Па така, околу тоа што прави контроверзниот Миленко Неделковски, кого новиот сопственик го постави пред неколку месеци за директор на клубот, ќе дознаеме веројатно некаде во 2030 година. А, за 2020 година клубот пријавил приходи од 210 илјади евра и загуба од нешто над еден милион евра.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар